BE-ja ka thënë se “ka indikacione” se Izraeli po shkel detyrimet për të drejtat e njeriut për shkak të sjelljes së tij në Gaza, por nuk ka kërkuar sanksione të menjëhershme.
“Ka indikacione se Izraeli do të shkelte detyrimet e tij për të drejtat e njeriut sipas nenit 2 të marrëveshjes së asociimit BE-Izrael”, thuhet në një dokument të rrjedhur nga shërbimi i politikës së jashtme të BE-së, i parë nga Guardian.
I hartuar me gjuhën tipike të kujdesshme të Brukselit, dokumenti megjithatë përfaqëson një moment të rëndësishëm në marrëdhëniet e Evropës me një aleat të hershëm.
Dokumenti i ruajtur me kujdes, i cili do t’u paraqitet nga shefja e politikës së jashtme të BE-së, Kaja Kallas, ministrave të jashtëm evropianë të hënën, citon vlerësime nga gjykata ndërkombëtare e drejtësisë, zyra e komisionerit të lartë për të drejtat e njeriut dhe shumë organe të tjera të OKB-së, ndërsa thotë se nuk përfaqëson “një gjykim vlerash” nga ndonjë zyrtar i BE-së.
Ky përfundim është parë si një përfundim i paracaktuar që kur një rishikim i marrëveshjes BE-Izrael u vu në axhendë muajin e kaluar nga 17 shtete anëtare të BE-së, të udhëhequra nga Holanda, një aleat tradicional i Izraelit.
Zyrtarët e BE-së u ngarkuan me detyrën për të parë nëse marrëdhëniet e brendshme dhe ndërkombëtare të Izraelit bazoheshin në “respektin e të drejtave të njeriut dhe parimeve demokratike” në sfondin e vrasjeve pothuajse të përditshme fatale të civilëve palestinezë që kërkonin ushqim.
Rishikimi u nxit nga bllokada e Izraelit ndaj Rripit të Gazës, mes tmerrit të përhapur për bombardimet e vazhdueshme që kanë shkatërruar territorin dhe kanë vrarë më shumë se 55,600 njerëz, kryesisht civilë, që nga 7 tetori 2023, sipas ministrisë së shëndetësisë së Gazës.
Diskutimi në BE është i ndërlikuar nga sulmet ajrore të Izraelit ndaj Iranit, të cilat mund t’i pengojnë disa qeveri të ushtrojnë presion mbi Izraelin.
Menjëherë pasi Izraeli filloi të zhvillonte luftë kundër Iranit, presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, “përsëriti të drejtën e Izraelit për të mbrojtur veten”. Ajo është përballur më parë me kritika për mosfoljen mbi pasojat humanitare për palestinezët nga sulmi i Izraelit.
Marrëveshja e asociimit BE-Izrael, e nënshkruar në vitin 1995, mbështet një marrëdhënie tregtare me vlerë 68 miliardë euro midis 27 vendeve evropiane dhe vendit të Lindjes së Mesme. BE-ja është tregu më i madh i Izraelit dhe përbën rreth një të tretën e tregtisë së tij. Izraeli është gjithashtu anëtar i programit të financimit të kërkimit Horizon të BE-së dhe ka siguruar grante me vlerë 831 milionë euro që nga fillimi i programit aktual në vitin 2021.
Dokumenti doli pasi më shumë se 100 grupe aktivistesh i kërkuan komisionit këtë javë të pezullojë marrëveshjen e asociimit.
“Një shqyrtim i dobët ose jo përfundimtar i pajtueshmërisë së Izraelit me nenin 2, dhe/ose dështimi i komisionit dhe këshillit për të pezulluar të paktën një pjesë të marrëveshjes së asociimit, në fund të fundit do të shkatërronte atë që ka mbetur nga besueshmëria e BE-së [dhe] do t’i inkurajonte më tej autoritetet izraelite që të vazhdonin krimet e tyre mizore”, thuhet në deklaratë, të nënshkruar nga 113 grupe të shoqërisë civile, përfshirë Amnesty International dhe Human Rights Watch.
Eve Geddie, drejtuese e zyrës së Amnesty International në BE, tha se vendimi për të nisur një shqyrtim kishte ardhur “tragjikisht dhe shkatërruesisht vonë” dhe se, ndërsa ishte i rëndësishëm, me kalimin e kohës forcat izraelite ishin “forcuar gjithnjë e më shumë”.
Më vete, tetë shtete anëtare të BE-së i kanë shkruar Kallas duke i kërkuar asaj të shqyrtojë ndërprerjen e tregtisë së mallrave dhe shërbimeve nga territoret e pushtuara palestineze.
Letra, e organizuar nga Belgjika, thotë se BE-ja është e detyruar t’i përgjigjet një opinioni të gjykatës ndërkombëtare të drejtësisë korrikun e kaluar, i cili urdhëronte Izraelin të përfundonte pushtimin e territoreve palestineze sa më shpejt të jetë e mundur. Në një vendim historik – megjithëse jo detyrues – gjykata tha se shtetet e tjera ishin të detyruara të mos e njihnin pushtimin si të ligjshëm.
“Nuk kemi parë një propozim se si të ndërpritet në mënyrë efektive tregtia e mallrave dhe shërbimeve me vendbanimet e paligjshme”, thuhet në letër, duke i bërë thirrje BE-së të përcaktojë një afat kohor për arritjen e “përputhshmërisë së plotë” me opinionin këshillimor rreth përvjetorit të tij të parë.
