Dyshimet janë kthyer në siguri. Rezervat radioaktive të Ajatollahëve rreth 408.6 kilogramë uranium i pasuruar në nivelin 60%, shumë afër pragut të nevojshëm për ndërtimin e një bombe bërthamore janë zhdukur nga qendrat e njohura dhe besohet se janë fshehur në një ose disa laboratorë sekretë të Republikës Islamike të Iranit.
Laboratorë që ose nuk janë raportuar kurrë në Agjencinë Ndërkombëtare për Energjinë Atomike të OKB-së (IAEA), ose janë deklaruar pjesërisht dhe me vonesë. Këto struktura, të konsideruara pjesë e një “Plani B” të rrezikshëm, po shqetësojnë gjithnjë e më shumë bashkësinë ndërkombëtare pas luftës 12-ditore me Izraelin.
Një imazh satelitor i ofruar nga Maxar Technologies tregon dëmet në uzinën e pasurimit Fordow në Iran pasi ushtria amerikane e bombardoi
Sipas Financial Times, që citon dy burime të afërta me dosjen, vlerësimet paraprake të inteligjencës të dhëna disa qeverive evropiane tregojnë se rezervat e uraniumit iranian janë kryesisht të paprekura. Po kjo gazetë britanike raporton se uraniumi nuk ndodhej më në objektin e Fordow, një strukturë e ndërtuar thellë brenda një mali pranë qytetit të shenjtë të Qomit, në momentin kur u godit nga një sulm ajror amerikan me gjashtë bomba GBU-57, secila me peshë 13 ton, të lëshuara në kanalet e ventilimit.
Fakti që nuk u regjistruan ndryshime të radioaktivitetit në ajër pas bombardimit përforcon supozimet se rezervat ishin zhvendosur para sulmit, siç është deklaruar edhe nga shërbimet sekrete italiane (AISE) gjatë një seance dëgjimore në Komitetin Parlamentar për Siguri (COPASIR).
Debatet për shkallën e dëmtimit të Fordow vazhdojnë. Ish-presidenti Donald Trump e ka quajtur objektin si “të asgjësuar”, Pentagoni thotë se është “dëmtuar rëndë”, ndërsa autoritetet iraniane e vlerësojnë si “të paprekur” ose me “dëme të konsiderueshme”. Por tani çështja kryesore nuk është më Fordow, por: ku ndodhet uraniumi i pasuruar? Sa është vonuar programi bërthamor iranian? Dhe a ka Iranit vende të tjera sekrete ku prodhon ose ruan materiale të ndjeshme?
Sipas Jeffrey Lewis, profesor në Institutin e Studimeve Ndërkombëtare në Middlebury, Kaliforni, dhe një nga ekspertët më të njohur në politikën bërthamore: “Përgjigja është po. Irani ka një rrjet të strukturuar dhe të panjohur të objekteve nëntokësore. Kapaciteti i tij për pasurim nuk është zero, sepse ai ende zotëron centrifuga dhe komponentë funksionalë për të vazhduar prodhimin. Të kesh gati 408.6 kilogramë uranium të pasuruar në 60% do të thotë se pjesa më e madhe e punës është bërë. Kalimi në 90% është më i shpejtë dhe më i thjeshtë. Me 250 centrifuga funksionale, kjo realizohet brenda 8 deri në 10 javë.”
Dy ditë përpara sulmit amerikan, imazhet satelitore zbuluan një kolonë prej 16 kamionësh jashtë hyrjes së Fordow. Nuk është konfirmuar nëse ato transportuan uraniumin, por drejtori i IAEA-së, Rafael Grossi, deklaroi se më 13 qershor – në ditën që nisi edhe sulmi izraelit – kishte marrë një letër zyrtare nga Ministria e Jashtme iraniane. Në këtë letër, Irani informonte se kishte ndërmarrë “masa të posaçme” për mbrojtjen e pajisjeve dhe materialeve radioaktive.
Një ditë më parë, më 12 qershor, Irani kishte njoftuar IAEA-n për ndërtimin e një objekti të ri, të thelluar edhe më shumë sesa 80-90 metrat e Fordow. Sipas informacioneve, bëhet fjalë për një strukturë me sipërfaqe mbi 10,000 metra katrorë, të pajisur me centrifuga dhe depo magazinimi, e ndodhur në një nga malet e provincës së Isfahanit. Vendndodhja e saktë nuk është bërë publike. Profesori Lewis shton: “Mendoj se kjo strukturë nuk ndodhet pranë qendrës së kërkimit dhe konvertimit që u bombardua. Ka shumë të ngjarë të jetë një objekt i ndërtuar krejtësisht rishtazi, thellë në mal.”
Përpara sulmit izraelit, uraniumi ishte i shpërndarë midis Fordow dhe tuneleve të thella të Isfahanit të cilat, sipas vlerësimeve, nuk janë shembur nga bombardimet.
Ish-presidenti Trump ka deklaruar në platformën e tij Truth Social: “Asgjë nuk është marrë nga vendi. Do të ishte shumë e vështirë për t’u zhvendosur, për shkak të peshës.” Megjithatë, ekspertët e hedhin poshtë këtë pohim. Sipas Lewis, uraniumi industrial nuk është i vështirë për t’u transportuar dhe lëviz shpesh në formën e pluhurit të vendosur në cilindra metalikë, që mund të futen edhe në bagazhin e një makine.
Pas 12 ditësh lufte me Izraelin, ky mbetet misteri më i madh strategjik: ku ndodhet uraniumi i pasuruar i Republikës Islamike, që zyrtarisht cilësohet si “për përdorim civil”?
Kryeministri izraelit Netanyahu ka pohuar se Mossadi ndjek një pistë premtuese për të zbuluar vendndodhjen. Ndërkohë, drejtori i IAEA-së, Rafael Grossi, po kërkon ende pa sukses të inspektojë laboratorin e ri sekret apo çdo vend tjetër ku dyshohet se Pasdaranët kanë fshehur materialin bërthamor.
Sipas SHBA-së dhe Izraelit, dorëzimi i uraniumit të pasuruar është kusht për rifillimin e negociatave. Në mungesë të këtij kushti, çdo lëvizje e mëtejshme mund të jetë shkak për një ndërhyrje ushtarake të re.
