Prodhuesit e armëve në të gjithë botën arritën nivele rekord të të ardhurave në vitin 2024, të nxitura nga luftërat dhe tensionet gjeopolitike, sipas të dhënave të publikuara të hënën nga Instituti Ndërkombëtar i Kërkimeve për Paqen në Stokholm (SIPRI).
100 kompanitë më të mëdha të mbrojtjes në botë, duke marrë parasysh inflacionin, rritën të ardhurat e tyre totale nga shitja e armëve dhe shërbimet ushtarake me 5.9 përqind vitin e kaluar në afërsisht 679 miliardë dollarë, shifra më e lartë e regjistruar ndonjëherë.
SIPRI tha se kërkesa u nxit kryesisht nga luftërat në Ukrainë dhe Gaza, rritja e tensioneve gjeopolitike në nivel global dhe rajonal, si dhe rritja e vazhdueshme e shpenzimeve të mbrojtjes.
Shumë kompani kanë zgjeruar kapacitetin e prodhimit, kanë ndërtuar fabrika të reja, kanë krijuar filiale ose kanë blerë kompani rivale për të përmbushur kërkesën, sipas organizatës kërkimore suedeze.
Shtetet e Bashkuara vazhdojnë të udhëheqin tregun me 39 nga 100 kompanitë më të mëdha. Të ardhurat e tyre u rritën me 3.8 përqind në 334 miliardë dollarë, ose pothuajse gjysma e totalit botëror. Lockheed Martin kryeson listën, e ndjekur nga RTX dhe Northrop Grumman.
SpaceX, kompania hapësinore e njeriut më të pasur në botë, Elon Musk, u rendit në listë për herë të parë, duke u renditur në vendin e 77-të. Të ardhurat e saj nga mbrojtja u dyfishuan në 1.8 miliardë dollarë, tha SIPRI.
Në të gjithë Evropën, duke përjashtuar Rusinë, të ardhurat nga shitja e armëve u rritën me 13 për qind në 151 miliardë dollarë, të nxitura nga kërkesa e fortë e lidhur me konfliktin në Ukrainë dhe perceptimin në rritje të Rusisë si një kërcënim.
Katër kompani gjermane janë në listë: Rheinmetall (e 20-ta), ThyssenKrupp (e 61-ta), Hensoldt (e 62-ta) dhe Diehl (e 67-ta), dhe së bashku ato regjistruan një rritje prej 36 përqind të të ardhurave, ose 14.9 miliardë dollarë.
Konfliktet rrisin të ardhurat në Rusi, Ukrainë dhe Izrael
Pushtimi rus i Ukrainës po rrit gjithashtu të ardhurat e kompanive të mbrojtjes në të dyja anët e konfliktit. Prodhuesi ukrainas i armëve Ukroboronprom regjistroi një rritje prej 41 përqind në tre miliardë dollarë.
Në të njëjtën kohë, të ardhurat e kompanive ruse Rostec dhe United Shipbuilding Corporation u rritën me 23 për qind në një total prej 31.2 miliardë dollarësh pavarësisht sanksioneve dhe mungesës së pjesëve, me nevojat e ushtrisë ruse që kompensuan një rënie të shitjeve jashtë vendit, zbuloi SIPRI.
Kompanitë izraelite të mbrojtjes janë rritur gjithashtu pavarësisht kritikave ndërkombëtare për luftën në Gaza. Tre kompanitë izraelite në listë arritën një rritje totale të të ardhurave prej 16 përqind në 16.2 miliardë dollarë, ndërsa interesi për sistemet izraelite mbeti i lartë në mbarë botën dhe shumë vende i porositën ato gjatë vitit 2024, tha studiuesja e SIPRI-t, Subaida Karim.
Të ardhurat në rënie në Kinë
SIPRI gjithashtu vuri në dukje sfidat në rritje me të cilat po përballet Evropa në përpjekjet e saj për t’u armatosur, veçanërisht kur bëhet fjalë për sigurimin e materialeve të nevojshme për prodhimin e armëve.
Studiuesja Jade Guiberteau Ricard paralajmëroi se varësia nga mineralet kritike mund të ngadalësojë prodhimin evropian duke pasur parasysh faktin se një pjesë e mirë e këtyre lëndëve të para vjen nga Kina, e cila në fakt ka monopol mbi mineralet e rralla të tokës.
Por industria e mbrojtjes e Kinës ka vështirësitë e veta. Një sërë akuzash për korrupsion në procesin e prokurimit të armëve në Kinë kanë çuar në shtyrjen ose anulimin e kontratave të mëdha në vitin 2024, tha ekspertja Nan Tian.
Të ardhurat e industrisë së mbrojtjes në Kinë ranë me 10 përqind. Azia dhe Oqeania, pavarësisht rritjeve të ndjeshme në Japoni dhe Korenë e Jugut, regjistruan një rënie të përgjithshme prej 1.2 përqind në 130 miliardë dollarë, duke e bërë atë rajonin e vetëm në botë që shënoi një rënie të shitjeve.
Greenpeace: Evropa po bëhet një qendër armatimesh
OJQ-ja mjedisore Greenpeace tha se të dhënat treguan një ndryshim të qartë në prodhimin e armëve drejt Evropës.
Ndërsa të ardhurat amerikane janë rritur vetëm në mënyrë të moderuar dhe shitjet në Kinë kanë rënë, të ardhurat totale të kompanive evropiane pothuajse kanë shpërthyer, tha aktivisti Alexander Lurz për agjencinë gjermane të lajmeve dpa.
“Evropa po bëhet gjithnjë e më shumë pika qendrore e riarmatimit në botë”, tha ai, duke shtuar se shpenzimet rekord të mbrojtjes tregojnë se bota nuk ka lëvizur kurrë më shpejt në drejtimin e gabuar.
“Siguria dhe paqja nuk do të vijnë në këtë mënyrë”, tha ai.
SIPRI ka ndjekur të ardhurat globale nga armët që nga viti 1989 dhe filloi të përfshijë të dhëna nga kompanitë kineze në vitin 2015. Ky grup ekspertësh studion të gjitha shitjet e armëve të rënda dhe shërbimeve ushtarake për forcat e armatosura në vendin e origjinës së kompanisë ose jashtë saj.
