Banorët e tmerruar të Teheranit po përballen me udhëtime rraskapitëse, ndërsa po largohen nga kryeqyteti iranian.
Farhadi dhe miqtë e tij po iknin nga kryeqyteti iranian, ata kishin kohë të mjaftueshme për të vëzhguar shkatërrimin. Tymi dilte nga çatitë dhe flakët përhapeshin pas tyre, ndërsa ata ngadalë ecnin nëpër kilometra të tërë trafiku për t’i shpëtuar bombardimeve izraelite.
Edhe pse u nis herët të martën në mëngjes, Farhadit i duheshin gjashtë orë për të arritur në fshatin e tij të të parëve, një udhëtim që zakonisht zgjat dy orë e gjysmë. “Fëmijë të vegjël, gjyshër të moshuar dhe të sëmurë, të gjithë kishin ngecur në rrugë”, i tha Guardian në një mesazh me tekst studenti 22-vjeçar i universitetit në Teheran.
Një banor tjetër i Teheranit përshkroi një udhëtim 10-orësh të mbushur me ankth, ndërsa avionët luftarakë izraelitë fluturonin sipër kokës.
“Gjatë gjithë rrugës, ndërsa isha i bllokuar në trafik, kishim frikë se çfarë do të ndodhte nëse sulmet do të na godisnin në autostradë? Po sikur të kishte objekte sekrete magazinimi përreth nesh? Frika e mosdijes krijoi shumë ankth”, tha Mina, 24 vjeçe, një profesioniste financiare në Teheran.
Ata ishin midis mijëra banorëve të Teheranit që kanë ikur nga qyteti që kur Izraeli nisi qindra sulme ajrore ndaj Iranit herët të premten në mëngjes, të cilat tha se kishin për qëllim parandalimin e Iranit nga pajisja me armë bërthamore . Irani u përgjigj duke lëshuar një breshëri raketash balistike dhe dronësh drejt Izraelit në një luftë hakmarrjeje që përshkallëzohet vazhdimisht dhe ka hyrë në ditën e saj të gjashtë.
Teherani nuk ka strehimore të posaçme
Ndryshe nga Izraeli, i cili ishte i përgatitur mirë për raketat balistike iraniane, Teherani nuk ka strehimore të posaçme. Autoritetet e qytetit hapën metronë si një strehim “ad hoc” të dielën dhe urdhëruan njerëzit e tjerë të shkonin në xhami, megjithëse nuk ishte e qartë se çfarë mbrojtjeje mund të ofronin strehimoret mbi tokë.
Farhadi, si shumë banorë të tjerë, ngurronte të largohej nga shtëpia e tij. I riu, i cili studionte marrëdhënie ndërkombëtare, sapo kishte siguruar një punë me kohë të pjesshme, e cila shpresonte se do t’i rriste aplikimet për në universitete në Evropë. Por, kur një shpërthim i madh ndodhi ndërsa ai po bënte pazar dhe shoku i babait të tij u plagos në sulmin izraelit ndaj transmetuesit shtetëror të Iranit të hënën, ai e dinte se nuk kishte zgjidhje tjetër veçse të largohej.
Një banor i Teheranit që qëndroi atje vlerësoi se “më shumë se gjysma” e banorëve të qytetit kishin ikur, një vlerësim që Guardian nuk mundi ta verifikonte.
“Teherani është një qytet i shkretë. Mund të thuhet se vetëm bankat dhe disa shërbime janë të hapura. Furnizimet me ushqim po mbarojnë, tregu është pothuajse i mbyllur dhe Teherani është pothuajse i evakuuar”, tha Akram, i cili ishte ende në qytet.
Radhët në stacionet e benzinës
Ai shtoi se stacionet e benzinës po i kufizojnë klientët në 10 litra në ditë, duke krijuar radhë të gjata karburanti . Platforma X është zyrtarisht e ndaluar në Iran dhe qeveria iraniane ka kufizuar aksesin në internet që nga fillimi i sulmeve izraelite të premten, duke i penguar shumë iranianë të shohin urdhrat e evakuimit.
Donald Trump gjithashtu u bëri thirrje të gjithë banorëve të evakuohen menjëherë nga Teherani në një postim në Truth Social, platformën e tij të mediave sociale. Ekspertët e të drejtave të njeriut kritikuan urdhrat e evakuimit, të cilët ata thanë se ishin tepër të paqarta dhe dukeshin se ishin hartuar për të nxitur zhvendosjen.
“Urdhri më ‘specifik’ për evakuim që kemi parë në Iran është 300,000 njerëz. Ky është një urdhër shumë, shumë i madh. Nuk mund t’u japësh urdhër 300,000 njerëzve të largohen pa u dhënë rrugë specifike për t’u larguar”, tha Hossein Bhoumi, Zëvendës Drejtor Rajonal për Lindjen e Mesme dhe Afrikën e Veriut në Amnesty International.
“Urdhrat e evakuimit duket se ndjekin të njëjtin model si në Liban dhe Gaza, ku duket se synojnë të shkaktojnë konfuzion dhe panik, në vend që të ofrojnë mbrojtje për civilët ”, shtoi Bawumi.
Jo të gjithë banorët e Teheranit ishin në gjendje të largoheshin. Lufta me Izraelin vjen gjatë krizës më të keqe ekonomike të Iranit në dekada, dhe disa nuk kishin mjete për të udhëtuar jashtë qytetit.
3 kategoritë e njerëzve që nuk mund të largohen
“Ekzistojnë tre lloje njerëzish ende në Teheran: ata që nuk kanë ku të shkojnë; ata që nuk kanë para për t’u larguar; dhe punonjësit e nivelit të mesëm qeveritarë, kërkesa e të cilëve për leje u refuzua nga qeveria”, tha Sandia, një grua 40-vjeçare që ishte ende në qytet.
Aktivistët kanë dhënë alarmin edhe për burgun Evin, i cili ndodhet brenda zonës së përcaktuar nga urdhri i evakuimit i Izraelit.
Është plot me të burgosur politikë dhe protestues të arrestuar në protestat e vitit 2022 “Gratë, Jeta, Liria”, si dhe me shkelës të zakonshëm, dhe nuk është evakuuar.
“Babai im është në burg! A mund të më tregoni se si duhet të evakuohet nga Teherani!? A mund të më tregoni? Çfarë doni të thoni me këtë që duhet të evakuohet nga Teherani!? ”, tha Mehraveh Khandan, babai i së cilës, aktivisti iranian i të drejtave të njeriut Reza Khandan, po mbahet në burgun e Evin, në një postim në Instagram.
Luftimet e vazhdueshme i kanë lënë banorët e zhvendosur të Teheranit në një gjendje të pasigurt, ndërsa shqetësohen për ata që kanë mbetur pas dhe për mërgimin e tyre.
“Nga këtu, shoh imazhe të atdheut tim të bukur që po shkatërrohet. Nuk kam sjellë shumë me vete, vetëm atë që më duhet për të mbijetuar. E gjithë zemra dhe shpirti im janë në Teheran. Kam sjellë vetëm shpresë me vete”, tha Mina.
