Vendimi i Donald Trump për të vënë në dyshim solidaritetin e NATO-s, i kombinuar me kërcënimin se ai nuk do të ndihmojë asnjë vend që nuk është në përputhje me detyrimet e tij financiare, po i shtyn evropianët të rishqyrtojnë politikën e tyre të mbrojtjes, edhe nëse kjo do të thotë se ata do të duhet të marrin përsipër mbrojtjen e Kontinentit të Vjetër kundër çdo kërcënimi të tyre.
Megjithatë, ky është një ndryshim i politikës që, nëse do të ndodhë, do të ketë një kosto të madhe ekonomike – dhe jo vetëm, duke qenë se prej dekadash, anëtarët europianë të NATO-s janë mbështetur tek SHBA, fuqia më e madhe dhe më e fortë ekonomike e aleancës, për të mbajtur mbi supe barrën kryesore të mbrojtjes.
Tani, liderët në Evropë po shqyrtojnë se si t’i përgjigjen kolapsit të mundshëm të NATO-s, nëse Trump tërheq mbështetjen e SHBA. Vihet re se Trump ka shkaktuar trazira në NATO me propozimin e tij për të rritur shpenzimet e mbrojtjes në 5% të PBB-së, në një kohë kur vetëm 24 nga 32 anëtarët e aleancës përmbushin objektivin prej 2%.
Raphael Los, një ekspert i mbrojtjes dhe sigurisë në Këshillin Evropian për Marrëdhëniet me Jashtë (ECFR), tha për DW se ai beson se nuk ka rrezik të menjëhershëm që “trupat ruse të qëndrojnë nesër jashtë Berlinit”.
Megjithatë, ai jep alarmin, duke thënë se Rusia synon të “shpërbërë NATO-n dhe BE-në” për të fituar dominimin ushtarak në Evropë”.
Nga ana e saj, instituti “Bruegel” me bazë në Bruksel e konsideron të mundshëm një sulm rus ndaj një shteti anëtar të BE-së “Vlerësimet nga NATO, Gjermania, Polonia, Danimarka dhe vendet baltike e vendosin Rusinë gati për të sulmuar brenda tre deri në dhjetë vjet”, tha në një analizë të fundit.
Gjermania, në përgjigje të luftës së Rusisë në Ukrainë, ka krijuar tashmë një fond special prej 100 miliardë eurosh për të modernizuar forcat e armatosura të vendit. Edhe pse ende nuk janë shpenzuar plotësisht, paratë tashmë janë ndarë.
Ekonomistët e Bruegel vlerësuan se ndihma ushtarake amerikane për Ukrainën në vitin 2024 arriti në 20 miliardë euro nga një total prej 42 miliardë eurosh.
“Për të zëvendësuar SHBA-në, BE do t’i duhej të shpenzonte vetëm 0.12% të PBB-së së saj”, thanë ata në analizën e tyre.
Studimi Bruegel ka përshkruar gjithashtu se çfarë duhet të bëjë Evropa për të mos mbetur e pambrojtur nëse SHBA largohet nga NATO. Përveç zëvendësimit të brigadave luftarake, anijeve dhe avionëve amerikanë, do të kërkonte gjithashtu forcimin e aftësive evropiane në infrastrukturën e informacionit, komunikimit dhe komandës, të nevojshme për të vendosur njësi të mëdha dhe komplekse ushtarake.
Aftësitë ushtarake të Gjermanisë, për shembull, mbeten shumë nën nivelet e kërkuara dhe angazhimet e aleancës, siç vuri në dukje Bruegel. Angazhimi i Berlinit për të furnizuar NATO-n me dy divizione rreth 40,000 ushtarë përballet me pengesa të konsiderueshme dhe kontributi më i përshtatshëm nga Gjermania, duke pasur parasysh madhësinë e saj, do të ishte më afër 100,000 ushtarë.
Ndërsa hardueri ushtarak është në thelb një “lojë me numra”, sipas Bruegel, evropianët mbeten prapa SHBA-së në strukturat operacionale dhe përvojën ushtarake. Krijimi i këtyre aftësive mund t’i kushtojë Evropës qindra miliarda euro dhe do të marrë shumë vite.
Jan Allen Reynolds, zëvendëskryekonomist për eurozonën në Capital Economics, vlerëson se shpenzimet evropiane të mbrojtjes duhet të rriten ndjeshëm. Ai vetë, në një prononcim për DW, tha se në afat të shkurtër do të justifikoheshin edhe 250 miliardë lekë shtesë. euro në vit. Kjo do të sjellë buxhetet e mbrojtjes të BE-së në rreth 3.5% të PBB-së.
Si të financohet riarmatimi i Evropës?
Jack Allen-Reynolds, zëvendës krye-ekonomist për eurozonën në Capital Economics ka propozuar mënyra të ndryshme për të financuar këtë shpenzim të madh. Një opsion është ripërdorimi i Bankës Evropiane të Investimeve (EIB) ose krijimi i një “banke të riarmatimit” për të mbështetur efektivisht sektorin e mbrojtjes me ndikim minimal në buxhetet kombëtare.
Përndryshe, EIB mund të lëshojë kredi për kompanitë e mbrojtjes ose të krijojë obligacione posaçërisht për projekte ushtarake. Kjo qasje nuk do të financonte drejtpërdrejt personelin apo pajisjet ushtarake, por do të financonte prodhuesit evropianë të armëve për të rritur prodhimin ushtarak.
“Mënyra më e thjeshtë” për të do të ishte nëse BE po niste një program të ri të përbashkët huamarrjeje të krahasueshëm me fondin e rimëkëmbjes së pandemisë prej 750 miliardë eurosh, i njohur gjithashtu si NextGenerationEU.
“Kjo do të ishte një mënyrë relativisht e lirë për të hyrë në BE në tregje, pasi do të përfitonte nga vlerësimi i kreditit AAA dhe do të lejonte qeveritë më të kufizuara nga pikëpamja fiskale të shmangin huamarrjen në bilancet e tyre”, tha ai.
Të martën, Komisioni Evropian propozoi pikërisht këtë, duke shpallur një plan prej 800 miliardë eurosh për të forcuar mbrojtjen e vendeve anëtare të BE-së, duke synuar të zvogëlojë ndikimin e një mosangazhimi të mundshëm të SHBA-së dhe t’i sigurojë Ukrainës ndihmë ushtarake pas ngrirjes së ndihmës amerikane.
Presidentja e Komisionit Ursula von der Leyen tha se paketa e madhe, e quajtur REARM Europe, do t’u lejonte shteteve anëtare të “rrisin ndjeshëm shpenzimet e tyre të mbrojtjes pa shkaktuar rregulla ndëshkuese” për deficitet buxhetore dhe borxhin publik.
Forcimi i ekonomisë së eurozonës?
Studimi Bruegel beson se nga një “perspektivë makroekonomike”, një rritje e financuar nga borxhi në shpenzimet e mbrojtjes mund të nxisë aktivitetin ekonomik evropian “në një kohë kur lufta tregtare e afërt mund të dëmtojë kërkesën e jashtme”.
Tashmë, shqetësimet në lidhje me kërcënimin e Donald Trump për të vendosur tarifa të larta për makinat evropiane kanë bërë që investitorët të shesin aksione të makinave dhe të blejnë aksione të kompanive të mbrojtjes, të cilat ata i shohin si një potencial të fortë rritjeje.
Rafael Los, eksperti i ECFR, më në fund beson gjithashtu se zgjerimi i ushtrisë gjermane mund të ketë efekte pozitive në ekonominë kombëtare dhe të kontribuojë në tejkalimin e dobësisë së zhvillimit të vendit.
“Nëse vendet e punës në zinxhirin e furnizimit të automobilave mund të ruhen duke zhvendosur prodhimin në mallra të lidhura me mbrojtjen, kjo sigurisht që do të ishte e dobishme,” tha ai, ndërsa paralajmëroi kundër “mbivlerësimit” të ndikimit më të gjerë ekonomik.
