Gazetari investigativ kroat Domagoj Margetiç ka publikuar dokumente zyrtare nga Gjykata Ndërkombëtare Penale për ish-Jugosllavinë (ICTY) në Hagë, të cilat, sipas tij, hedhin dritë mbi pretendimet e Presidentit serb Aleksandar Vuçiç në lidhje me ngjarjet e ashtuquajtura “safari njerëzore” në Sarajevë gjatë luftës së viteve 1990.
Vuçiç ka mohuar gjithçka në deklaratat publike, duke thënë se hetimet e Hagës nuk kanë konfirmuar kurrë ndonjë provë për ekzistencën e “turistëve snajperë”, duke i quajtur pretendimet për këtë fenomen “gënjeshtra” dhe “trillime”.
Dokumenti i dëshmisë
Megjithatë, sipas një dokumentit të publikuar nga gazetari Margetiç, pretendimet e Vuçiçit janë të rreme. Dokumenti, me numrin 0603-2373–0603-2383, i cili buron nga seancat zyrtare të ICTY-së të mbajtura më 22, 23 dhe 24 gusht 2006, gjatë dëshmisë së dëshmitarit amerikan John Jordan, një shtetas amerikan, konfirmohet ekzistenca e Safarit të Snajperëve.
Në dokumentin, e regjistruar zyrtarisht në dosjet e ICTY-së si një “Deklaratë Dëshmitari” nën titullin “Jordan Gjoni – 24-8-06. dok/md”, shtetasi amerikan përshkruan; tmerrin e kësaj fushate. Ai theksoi se Tursitët që vinin për Safari njerëzor, qëllonin gjithmonë fëmijët ose vajzat.
“Cili mund të ishte justifikimi për të hapur zjarr ndaj një zjarrfikësi që po përpiqej të shuante një zjarr në shtëpinë e dikujt? Cila mund të ishte arsyeja për të granatuar njerëzit që prisnin në radhë për ujë dhe bukë, vende që nuk kishin qëllim ushtarak? Ne vazhdimisht nxirrnim të plagosurit dhe të vdekurit. Në disa sulme nga snajperët serbë, vura re se objektivi i tyre do të ishte anëtari më i ri i familjes. Nëse një i rritur dhe një fëmijë po ecnin së bashku, ata do të qëllonin fëmijën. Nëse një familje e tërë ecte së bashku, personi më i ri do të ishte gjithmonë objektivi. Në një grup vajzash, dukej se ata do të qëllonin më të bukurën. Sikur të kishte diçka shumë personale në lidhje me sulmet, sulme pothuajse xheloze, dukej se ishte ajo që do t’u shkaktonte të mbijetuarve më shumë dhimbje”, thuhet në deklaratën e amerikanit dhënë në gusht të viti 2006 në Gjykatën Ndërkombëtare Penale për ish-Jugosllavinë (ICTY) në Hagë.
Pjesë nga dëshmia
Dëshmia e zjarrëfiksit amerikan vijon më tej me një rast konkret të ndodhur në vitin 1994, ku ai tregon se si gjeti një grua të qëlluar me sniper pas shpine dhe një burrë i cili mbante një fëmijë në krah, i cili fshehur pas një peme, ndërkohë që snjaperistët diku 800 metra larg qëllonin pemën me qëllim që ta vrisnin së bashku me fëmijën.
“Një incident tjetër ndodhi përpara “Holiday Inn” në të cilin viktima ishte një grua. Në tokë pamë trupin e një gruaje, të qëlluar në shpinë, dhe pranë saj ishte një civil që mbante një fëmijë, i fshehur pas një peme. Plumbat po godisnin pemën dhe copa druri fluturonin prej saj. Ne e pozicionuam automjetin tonë midis civilëve dhe burimit të zjarrit në anën serbe. Zjarri vazhdoi, dhe unë mora pushkën time snajper dhe pashë dy burra në një ndërtesë në Grbavicë, por të shtënat ndaluan menjëherë, kështu që nuk qëllova. Burrat ishin në një distancë prej rreth 800-1,000 metrash. Nuk isha i sigurt nëse ishin qëllues, por sapo i pashë. Mendoj se ndodhi në fund të vitit 1994, në mes të ditës”, thuhej më tej në dëshminë tronditëse të amerikanit.
Dëshmitari rrëfen se më tej se gjatë kësaj periudhe 1994-1995 ka parë turistë të huaj që vinn në anën serbe për të qëlluar civilë dhe theksoi se këta turistë trajtoheshin nga serbët me shumë kujdes.
“Mendoj se kishte qitës “turistë” më vonë gjatë luftës në Sarajevë, ishte në fund të vitit 1994 dhe fillim të vitit 1995. Unë merrja pozicione vëzhgimi dhe mbaja nën vëzhgim qitësit që po synonin zjarrfikësit e mi. Në rreth pesë ose gjashtë raste vëzhgoja zonën e Grbavicës dhe shihja se si ushtarët vendas me uniformë po i trajtonin të huajt. Pashë se ata nuk ishin vendas, ishin të veshur me kostume gjuetie të blera ose rroba paraushtarake, ishin të pastër dhe të rregullt. Ata mbanin pushkë gjuetie të shtrenjta.
Kalova ca kohë në Zagreb dhe njihja disa njerëz atje dhe dëgjova nga disa prej tyre se të huaj të pasur, të njohur si “burgemeisters”, paguanin për të shkuar në Sarajevë dhe për të qëlluar njerëz në anën serbe”, theksonte amerikani në dëshminë e tij në 2006.
Gazetari kroat, Margetiç thekson se ky dokument ofron prova shtesë që sfidojnë deklaratat e Vuçiçit, duke argumentuar se hetimet e Hagës dokumentuan raste të qarta që përfshinin snajperë të huaj gjatë rrethimit të Sarajevës.
https://www.facebook.com/plugins/post.php?href=https%3A%2F%2Fwww.facebook.com%2Fmargeticdomagoj%2Fposts%2Fpfbid0yGfusRPj9MLzHLdSG6a7FweJ4U5aJtEHT4V84dQ5S8gaUtaDQBkxY2WucHafZi1ql&show_text=true&width=500
“Ky dokument tregon se pretendimet e disa politikanëve se nuk ekzistonin turistë snajperë janë të pasakta”, tha Margetiç për mediat kroate.
Analistët dhe historianët në rajon sugjerojnë se publikimi i këtyre dokumenteve mund të rihapë debatet rreth përgjegjësisë dhe narrativave në lidhje me krimet kundër civilëve gjatë rrethimit të Sarajevës, një temë që mbetet e ndjeshme dhe e kontestuar midis Serbisë, Bosnjës dhe Kroacisë.
Dokumenti i plotë i dëshmisë së amerikanit John Jordan i përktyher në Shqip:
Nëse presidenti do të kishte nënshkruar një urdhër, ne do të kishim ende probleme në pikat e kontrollit. 41. Shtabi i korpusit në Lukavicë dukej si një strukturë ushtarake e organizuar mirë. Ata kishin vende parkimi të rezervuara, tabela me emra në dyer, protokoll të duhur ushtarak dhe dukej se kishin një organizim dhe strukturë komande të mirë.
42. Më pyetën nëse mendoja se forcat serbe po përpiqeshin qëllimisht të terrorizonin civilët në Sarajevë. Unë besoj fuqimisht se po. Kjo është arsyeja pse u përfshiva në Sarajevë. Cili mund të ishte justifikimi për të hapur zjarr ndaj një zjarrfikësi që po përpiqej të shuante një zjarr në shtëpinë e dikujt? Cila mund të ishte arsyeja për të granatuar njerëzit që prisnin në radhë për ujë dhe bukë, vende që nuk kishin qëllim ushtarak? Ne vazhdimisht nxirrnim të plagosurit dhe të vdekurit. Në disa sulme nga snajperët serbë, vura re se objektivi i tyre do të ishte anëtari më i ri i familjes. Nëse një i rritur dhe një fëmijë po ecnin së bashku, ata do të qëllonin fëmijën. Nëse një familje e tërë ecte së bashku, personi më i ri do të ishte gjithmonë objektivi. Në një grup vajzash, dukej se ata do të qëllonin më të bukurën. Sikur të kishte diçka shumë personale në lidhje me sulmet, sulme pothuajse xheloze, dukej se ishte ajo që do t’u shkaktonte të mbijetuarve më shumë dhimbje.
43. Një numër i madh incidentesh me granatime dhe snajperë nuk u raportuan nga OKB-ja. Kur granatimet dhe të shtënat u bënë intensive, OKB-ja dhe UNMO-të zakonisht tërhiqnin burrat e tyre dhe fshiheshin. Ne zjarrfikësit duhej t’u përgjigjeshim thirrjeve, kështu që ishim jashtë gjatë granatimeve të rënda dhe natën. Shumica e viktimave që ndihmova ishin gra dhe fëmijë.
44. Në dhjetor 1994, kur Jimmy Carter do të vizitonte Sarajevën, Ambasada Amerikane na kërkoi të siguronim një ambulancë. Ne ishim duke shkuar për në një takim atje, kaluam me makinë pranë Holiday Inn dhe pati një sulm të zgjatur me mortaja. Dy ushtarë francezë të UNPROFOR-it u plagosën dhe të paktën pesë civilë të tjerë në zonë u plagosën. U qëlluan disa granata me raketa dhe pati zjarr këmbësorie dhe armë automatike. Ne trajtuam disa nga të plagosurit, dhe disa vendas po strehonin qytetarë të tjerë. Nuk mendoj se dikush u lëndua në atë incident.
UNPROFOR-i dhe të paktën pesë civilë të tjerë në zonë. Disa predha u qëlluan nga lançues dore dhe u hap zjarr nga armë këmbësorie dhe automatike. Ne u ofruam ndihmë disa të plagosurve, dhe disa vendas po strehonin qytetarë të tjerë. Nuk mendoj se dikush u vra në atë incident, por një numër i madh njerëzish u plagosën.
45. Një incident tjetër ndodhi përpara “Holiday Inn” në të cilin viktima ishte një grua. Në tokë pamë trupin e një gruaje, të qëlluar në shpinë, dhe pranë saj ishte një civil që mbante një fëmijë, i fshehur pas një peme. Plumbat po godisnin pemën dhe copa druri fluturonin prej saj. Ne e pozicionuam automjetin tonë midis civilëve dhe burimit të zjarrit në anën serbe. Zjarri vazhdoi, dhe unë mora pushkën time snajper dhe pashë dy burra në një ndërtesë në Grbavicë, por të shtënat ndaluan menjëherë, kështu që nuk qëllova. Burrat ishin në një distancë prej rreth 800-1,000 metrash. Nuk isha i sigurt nëse ishin qëllues, por sapo i pashë. Mendoj se ndodhi në fund të vitit 1994, në mes të ditës.
46. Për shkak të bombardimeve të rënda, vera e vitit 1995 u kujtoi vendasve vitin 1992. Kishte veprime të vazhdueshme, të gjithë ishin të çmendur për sigurinë, por prapëseprapë njerëzit që ndihmuam ishin kryesisht civilë. Ne arritëm të hynim në anën serbe deri në fund të ndeshjes. Pastaj na telefonoi komandanti i zjarrfikësve Snahić.
47. Mendoj se kishte qitës “turistë” më vonë gjatë luftës në Sarajevë, ishte në fund të vitit 1994 dhe fillim të vitit 1995. Unë merrja pozicione vëzhgimi dhe mbaja nën vëzhgim qitësit që po synonin zjarrfikësit e mi. Në rreth pesë ose gjashtë raste vëzhgoja zonën e Grbavicës dhe shihja se si ushtarët vendas me uniformë po i trajtonin të huajt. Pashë se ata nuk ishin vendas, ishin të veshur me kostume gjuetie të blera ose rroba paraushtarake, ishin të pastër dhe të rregullt. Ata mbanin pushkë gjuetie të shtrenjta.
48. Kalova ca kohë në Zagreb dhe njihja disa njerëz atje dhe dëgjova nga disa prej tyre se të huaj të pasur, të njohur si “burgemeisters”, paguanin për të shkuar në Sarajevë dhe për të qëlluar njerëz në anën serbe. Kur i pashë këta të huaj, pikërisht kështu më dukeshin. Nuk dukeshin si vendas, nuk ishin të veshur si vendas dhe nuk mbanin armët që mbanin vendasit. Nuk pashë kurrë asnjë prej tyre të qëllonte, por pashë disa prej tyre mbi njerëzit që po ndihmonim, kryesisht civilë. Ne arritëm t’i bashkoheshim palës serbe deri në fund të majit. Pastaj komandanti i zjarrfikësve Spahić na thirri dhe na tha të mos shkonim më në anën e tyre. Në fakt, ai na tha se nuk mund të bënte më asgjë për ne.
DEKLARATË ME BETIM E DËSHMITARIT
Deklarata më u lexua me zë të lartë në anglisht dhe përmban gjithçka që thashë sipas njohurive dhe kujtesës sime më të mirë. E kam dhënë këtë deklaratë vullnetarisht dhe jam i vetëdijshëm se ajo mund të përdoret në procedurat gjyqësore para Tribunalit Ndërkombëtar Penal për ish-Jugosllavinë për Ndjekjen Penale të Personave Përgjegjës për Shkelje të Rënda të së Drejtës Ndërkombëtare të Kryera në Territorin e ish-Jugosllavisë që nga viti 1991, dhe se mund të thirrem të jap dëshmi publike para Tribunalit. Nënshkrimi: /nënshkruar/ Data: 24 Gusht 2006 Jam informuar se deklarata ime mund t’u përcillet autoriteteve të tjera të zbatimit të ligjit dhe/ose gjyqësore. Pajtohem që deklarata ime mund t’u përcillet autoriteteve të tilla sipas gjykimit të Zyrës së Prokurorit të Tribunalit Ndërkombëtar Penal për ish-Jugosllavinë. /nënshkruar/ 24 Gusht 2006.
