Udhëheqësit evropianë e dinin se mandati i dytë i Donald Trump si president i SHBA do të ishte një sfidë. Por shpejtësia me të cilën Uashingtoni u shkëput nga politikat e ndjekura prej dekadash në fushën e mbrojtjes, i detyroi qeveritë në të gjithë kontinentin të përballeshin me të pamendueshmen: A është tani SHBA më shumë një kërcënim sesa një partner?
Evropa përjetoi një sërë tronditjesh gjeopolitike të shkaktuara nga Trump, të cilat tronditën deri në themel marrëdhëniet transatlantike dhe tronditën besimin e Evropës në aleatin e saj më të rëndësishëm.
Ajo i nxiti liderët në Berlin dhe Varshavë të kthenin – brenda pak ditësh – doktrinat e tyre të sigurisë dhe diplomatët të përpiqeshin të shpëtonin atë që kishte mbetur nga rendi i pas Luftës së Dytë Botërore.
Që kur Trump hyri në Shtëpinë e Bardhë për herë të dytë në janar, Evropës i është dashur të hipë në një slitë që është devijuar nga politikat si në Gaza apo Grenlandë, dhe nga Ukraina në një luftë tregtare.
Ndërsa njoftimet aktuale lidhur me politikat kanë qenë të vështira për t’u ndjekur, veçanërisht pasi ato shpesh mjegullohen, mesazhi kryesor për marrëdhëniet transatlantike u dërgua me zë të lartë dhe qartë menjëherë pasi Trump mori detyrën: Evropa duhet të kujdeset për veten dhe ombrella ushtarake e Amerikës, e shtrirë në kontinent që nga viti 1945, nuk duhet të merret si e mirëqenë.
Dhe ajo për të cilën liderët evropianë ishin edhe më të shqetësuar, është se pjesa më e madhe e retorikës së Trump u ndie për ta shumë afër mesazheve të vetë Kremlinit. Në krye të listës: Pretendimi i pasaktë se Ukraina ishte përgjegjëse për fillimin e luftës së saj me Rusinë.
Të mirat dhe të këqijat
Shenja e parë e dramës që do të vinte ndodhi në mes të shkurtit kur Sekretari i Mbrojtjes i SHBA-së Pete Hegseth udhëtoi për në Bruksel për t’i dhënë Evropës një lajm të keq.
Në një takim të ministrave të mbrojtjes të NATO-s, Hegseth tha se udhëheqësi ukrainas Volodymyr Zelensky duhet të heqë dorë nga shpresa për të rikthyer të gjithë tokën që Rusia ka pushtuar dhe për t’u kthyer në kufijtë e para 2014. Është “një synim iluzionar”, tha ai, pasi hodhi poshtë shpresat e ukrainasve për t’u bashkuar me aleancën ushtarake në të ardhmen e afërt.
Dy vende në të majtë të Hegseth ishte Sekretari i Mbrojtjes i Mbretërisë së Bashkuar John Healey, i cili kishte pak kohë për të përpunuar atë që po dëgjonte.
Më vonë pasdite, ndërsa Healey ishte në një konferencë për mediat, pas takimit me shefin e NATO-s Mark Rutte, detajet e një telefonate midis Trump dhe Putin filluan të dalin. Një ndihmës nxitoi te Healey sapo ai kishte mbaruar së foluri dhe i tregoi postimin e Trump në Truth Social në telefonin e tij.
“Ne ramë dakord të punojmë së bashku, shumë ngushtë”, kishte postuar presidenti amerikan, duke shtuar “ne gjithashtu kemi rënë dakord që ekipet tona përkatëse të fillojnë negociatat menjëherë dhe do të fillojmë duke telefonuar Presidentin Zelensky, të Ukrainës, për ta informuar atë për bisedën.”
Pasi Hegseth u kishte dhënë homologëve të tij nga qeveritë e NATO-s një opinion të hapur për thelbin e planeve të Trump për Ukrainën, ai u përpoq t’i qetësonte ata pas dyerve të mbyllura.
Mos u shqetësoni, u tha ai, sipas një zyrtari të lartë evropian. “Ne e dimë se cilët janë të mirët. Ne e dimë se cilët janë të këqijtë.”
Ndërsa paniku filloi të përfshijë vëzhguesit e mbrojtjes së kontinentit, delegacioni i Mbretërisë së Bashkuar gjeti ngushëllim në një moment të shkurtër festiv: Dita e dytë e mbledhjes së NATO-s ishte ditëlindja e 65-të e Healey-t. Pas takimit ministror ai shkoi me ndihmësit në katin e 4 të selisë së NATO-s, ku ka bazën e saj Britania dhe zyrtarët i dhuruan një tortë ditëlindjeje.
Megjithatë, askush nuk ishte në humor për të festuar. Pas dyerve të mbyllura, Hegseth u tha homologëve të tij të NATO-s se çdo marrëveshje e qëndrueshme paqeje duhet të përfshijë të ashtuquajturat garanci sigurie, që do të thotë një angazhim nga vendet e tjera për ta mbrojtur atë nga agresioni i ardhshëm nga Rusia.
Hegseth përjashtoi opsionin më të fortë, më mbrojtës për Ukrainën – anëtarësimin në NATO. Kjo ishte melodia për veshët e Kremlinit.
Kërcënimi nga brenda
Konferenca e Sigurisë në Mynih u zhvillua gjatë ditëve në vijim. Janë parë shumë tensione dhe përplasje gjatë viteve, ndërsa presidentët, gjeneralët, diplomatët dhe ndërmjetësit e pushtetit kanë diskutuar për fatin e botës nën llambadarët madhështor dhe panelet e lëmuara të drurit.
Ndër të ftuarit me profilin më të lartë ishte Zëvendëspresidenti i SHBA JD Vance, një avokat i vendosur i politikës së jashtme të Trump, Amerika e Parë. Ai po bënte debutimin e tij në skenën ndërkombëtare.
Ata kishin të drejtë të shqetësoheshin. Evropianët “e kuptuan brenda një dite në Mynih se mbijetesa e Ukrainës dhe mbijetesa e Evropës janë në duart e tyre,” tha senatori francez Claude Malhuret.
Por Vance shkoi më tej se Ukraina. Ai shigjetoi qeveritë evropiane për injorimin e supozuar të vullnetit të popullit të tyre, injorimin e lirive fetare dhe refuzimin për të vepruar për të ndaluar migrimin e paligjshëm.
“Kërcënimi për të cilin shqetësohem më shumë përballë Evropës nuk është Rusia. Nuk është Kina, nuk është ndonjë aktor tjetër i jashtëm”, i tha ai audiencës. “Dhe ajo për të cilën shqetësohem është kërcënimi nga brenda.”
Fjalimi i zjarrtë, që zgjati 19 minuta dhe iu referua çështjeve të ndryshme, përfshinte goditje që synonin MB, Rumani dhe Gjermani, ndër të tjera.
“Çfarë dreqin ishte kjo? Mbeta me gojën hapur në një dhomë plot me njerëz me gojën hapur”, tha një ish-punonjës demokrat i Dhomës së Përfaqësuesve.
Ndërhyrja në punët e brendshme të vendeve evropiane solli në ngërç. Një zyrtar gjerman shikonte i tmerruar teksa Vance mbante fjalimin.
Një ditë pas fjalimit tronditës të Vance, më 15 shkurt, ministri i Jashtëm polak Radosław Sikorski dha lajmin në skenën kryesore të konferencës se një takim urgjent i liderëve në Paris ishte duke u zhvilluar.
“Jam shumë i lumtur që Presidenti Macron i ka thirrur udhëheqësit tanë në Paris”, tha ai gjatë një paneli diskutimi së bashku me homologun e tij francez Jean-Noël Barrot.
Barrot buzëqeshi me nervozizëm ndërsa Sikorski fliste. Planet për samitin e improvizuar nuk ishin ende publike dhe francezët nuk do ta konfirmonin atë për 24 orë të tjera.
Por ndodhi. Takimi i krizës, i mbajtur në Paris më 17 shkurt, i ndjekur nga një tjetër dy ditë më vonë, pasoi për dy javë me diplomaci të furishme, me vendet evropiane që përpiqeshin të merrnin një vend në diskutime se si të ndalonin luftën në Ukrainë, ta kthenin Trumpin në atë që ata e shihnin si arsye – dhe të skiconin një plan për sigurinë e tyre.
Macron dhe kryeministri i Mbretërisë së Bashkuar, Keir Starmer, luajtën secili mikpritës i takimeve dhe të dy planifikonin udhëtime në Uashington. Ndërkohë, liderët në vendet më afër Rusisë rritën presionin ndaj kolegëve të tyre për të rritur shpenzimet e mbrojtjes.
Formati i takimit ishte i çuditshëm, me liderë nga Franca, Polonia, Gjermania, Italia, Spanja, Britania e Madhe, Holanda dhe Danimarka, si dhe zyrtarë të lartë të BE-së, të pranishëm, por – duke thyer obsesionin e BE-së për konsensus në emër të një efikasiteti më të madh – jo përfaqësues nga vendet në kufirin lindor, siç janë shtetet baltike.
Duke folur me gazetarët nga resorti i tij Mar-a-Lago, Trump nisi një sulm ndaj Zelenskyy, pasi presidenti ukrainas ngriti shqetësimet për përjashtimin nga bisedimet.
Trump e sulmoi më tej Zelensky një ditë më pas, duke e përshkruar atë jo vetëm si një lider të paaftë, por “një diktator pa zgjedhje”.
Në përpjekje për të ulur gjakrat, Starmer dhe Macron mbajtën kontakte me Trump gjatë gjithë kohës.
I pari ishte planifikuar të vizitonte presidentin amerikan një javë më pas. Macron e telefonoi Trumpin dhe loboi për udhëtimin e tij – duke kapërcyer në radhë për t’u bërë lideri i parë evropian që viziton Shtëpinë e Bardhë që nga inaugurimi i tij.
Ndërsa Mbretëria e Bashkuar dhe Franca koordinoheshin ngushtë, kishte edhe aludimin më të vogël të rivalitetit. Një zyrtar i Mbretërisë së Bashkuar tha se Britania kishte shmangur qëllimisht planifikimin e vizitës së Starmer në përvjetorin e pushtimit të plotë të Ukrainës nga Rusia. Por kjo la një dritare që Macron të futej brenda, thanë ata.
Në Kiev, zyrtarë të lartë të BE-së dhe liderë të Spanjës, vendeve nordike dhe baltike, së bashku me anëtarët e tjerë të NATO-s, organizuan një shfaqje force, e krijuar për të sinjalizuar se blloku qëndronte fort pas presidentit ukrainas.
Dhe në Uashington, një grup ligjvënësish të BE-së dëshmuan vetë gjendjen e rëndë të marrëdhënieve transatlantike.
Tetë anëtarë konservatorë të Parlamentit Evropian kishin organizuar takime me grupe të ekspertëve, lojtarë transatlantikë dhe politikëbërës të interesuar në sektorin e mbrojtjes. Por mezi një ditë pas udhëtimit të tyre, dyert filluan të mbylleshin.
“Mesazhi i përgjithshëm ishte, démerdez-vous [thjesht merruni me të],” tha ligjvënësi francez François-Xavier Bellamy, i cili kryesonte delegacionin.
Një anëtar republikan i Dhomës së Përfaqësuesve të SHBA-së i anuloi ato me njoftim 24 orësh, tha stafi i tij.
“Ishte një politikë e përgjithshme,” tha Bellamy. “Linja ishte, ‘nuk mund të takohesh me evropianët. Mund të takohesh me [politikanë] francezë, britanikë apo italianë, por jo me etiketën e BE-së’.”
Ndërkohë, SHBA u mbështet me Moskën në një votim të profilit të lartë në OKB që synonte të dënonte pushtimin rus të Ukrainës.
Në Londër, Starmer bëri lëvizjen e tij të befasishme në një përpjekje për të joshur Trump përpara udhëtimit të tij në Uashington.
Më 25 shkurt, ai njoftoi atë që ai e përshkroi si “rritja më e madhe e qëndrueshme në shpenzimet e mbrojtjes që nga fundi i Luftës së Ftohtë” – e paguar në stilin Trumpian duke shkurtuar fondet për ndihmën ndërkombëtare.
Starmer kishte diskutuar privatisht planin me ministren e tij të financave, Rachel Reeves, për javë të tëra, por qëllimisht i mbajti jashtë loje ministrat e tjerë – madje edhe aleatët e tij më të afërt që po e ndihmonin të planifikonte vizitën në SHBA. Ministres së tij për ndihmën humanitare, Anneliese Dodds, iu tha vetëm një ditë para njoftimit. Ajo vendosi të jepte dorëheqjen nga qeveria, por vonoi ta bënte atë publike derisa Starmer u takua me Trump.
Gjatë udhëtimit për në SHBA, Starmer theksoi se do t’i bënte presion Trumpit për një “backstop” të sigurisë për të mbrojtur trupat paqeruajtëse evropiane në Ukrainën e pasluftës. Zyrtarët më vonë konfirmuan se formati i synuar i kësaj ishte inteligjenca ajrore, dhe mbulimi ajror si mjeti i fundit nëse Rusia sulmonte trupat perëndimore.
Por rreth një orë pasi kishte folur, Trump e tërhoqi qilimin nga poshtë këmbëve. “Unë nuk do të jap garanci sigurie” i tha Trump kabinetit të tij. “Ne do ta detyrojmë Evropën ta bëjë këtë.”
Zyrtarëve të Downing Street thjesht iu desh të shikonin lajmet për komentet e fundit të Trump që shfaqen në telefonat e tyre në mes të Atlantikut.
Starmer – pas një perde gri në pjesën e përparme të avionit – nuk zbriti për të folur përsëri me gazetarët dhe ndihmësit nuk pranuan të komentojnë më tej.
“Shumë prej tyre [zyrtarë amerikanë] zgjohen në mëngjes vetëm duke pritur atë që [Trump] do të thotë sot,” tha një zyrtar i lartë në Mbretërinë e Bashkuar.
Teksa Starmer dhe delegacioni i tij po përgatiteshin për vizitën me aksione të larta, Macron në Paris po miqësohej me dikë që ai shpresonte se do të bëhej një aleat kyç në kohët e trazuara që do të ndodhnin, kancelarin në pritje të Gjermanisë, Friedrich Merz. Ai udhëtoi drejt Parisit pas fitores së tij në zgjedhje për një darkë intime me presidentin francez.
Vetëm pak minuta pasi fitoi zgjedhjet e parakohshme jetike të Gjermanisë fundjavën më parë, lideri konservator u zotua për “pavarësi” nga Amerika e Trump – një zhvendosje befasuese nga pozicioni historik pro-amerikan i vendit të tij dhe diçka që, me pranimin e tij, ai “asnjëherë nuk e kishte menduar [ai] do t’i duhej ta thoshte”.
Me kalimin e javëve, diplomatët e lartë në Paris, Londër dhe Berlin kanë djersitur se si të përpiqen të riparojnë marrëdhëniet e dëmtuara rëndë midis Trump dhe Zelensky.
Ndërsa Starmer zhvilloi telefonata me të dy udhëheqësit dhe dërgoi këshilltarin e tij të lartë për sigurinë kombëtare në Uashington dhe Kiev, diplomatët francezë punuan si ndërmjetës për të negociuar kushtet e letrës pajtuese të Zelensky drejtuar Trump, sipas një zyrtari francez.
Marrëdhëniet mes presidentit amerikan dhe homologut të tij ukrainas janë ende në tension.
Ndërsa Moska dhe Kievi ranë dakord në parim për një armëpushim të kufizuar 30-ditor të ndërmjetësuar nga SHBA-ja në infrastrukturën civile dhe atë energjetike, ajo shpejt doli e diskutueshme.
Ukraina është zbehur disi nga titujt që prej asaj kohe – edhe pse, për të shtuar konfuzionin, Trump e ka kthyer zemërimin e tij ndaj Putinit – për t’u zëvendësuar nga obsesioni i presidentit amerikan me tarifat. Por plagët e shkaktuara nga ato pak ditë të shkurtit janë ende të hapura dhe do të jenë për një kohë të gjatë. Politico
