I futur në thellësi mali, Fordow është objektivi më i fortifikuar i Iranit. Asnjë raketë nuk e depërton. Vetëm një bombë amerikane – GBU-57 – ka potencialin për ta shkatërruar. Por çmimi i përdorimit të saj mund të jetë shumë më i lartë.
Fordow – Një bunker që s’kriset
Ndodhur pranë qytetit të shenjtë Qom dhe i futur në thellësinë e një mali, Fordow Fuel Enrichment Plant (FFEP) është sot një nga strukturat më të mbrojtura në planet. Sipas analizave të inteligjencës perëndimore, objekti shtrihet 80 deri në 90 metra nën sipërfaqe, me tunele të shumta dhe një sistem të fshehur ventilimi të kamufluar që siguron ajrosje të qëndrueshme për qindra centrifuga që punojnë vazhdimisht në pasurimin e uraniumit.
Satellitët tregojnë pesë hyrje të maskuara tunelesh dhe një perimetër sigurie të gjerë që përfshin si mbrojtje fizike, ashtu edhe sisteme të avancuara të mbrojtjes ajrore iraniane dhe ruse. Pas zbulimit të saj në vitin 2009 nga liderët e SHBA, Francës dhe Britanisë, objekti ka qenë në vëzhgim të vazhdueshëm ndërkombëtar.
Fordow është ndërtuar në fshehtësi në fillim të viteve 2000 si pjesë e asaj që ekspertët quajnë “programi bërthamor i përshpejtuar” i Iranit, me objektivin e qartë të prodhimit të uraniumit të cilësisë ushtarake.
Nga pasurim civil në kapacitet ushtarak
Dokumente të siguruara nga inteligjenca izraelite në 2018 tregojnë se Fordow është projektuar për të prodhuar uranium të pasuruar për armë, me kapacitet për të ndërtuar 1 deri në 2 koka bërthamore çdo vit. Sipas IAEA, sot në Fordow po pasurohet uranium në nivelin 83.7% U‑235 – vetëm një hap larg kufirit teknik të 90% për armatim bërthamor.
Ndërkohë që Irani zyrtarisht pretendon se programi i tij është paqësor, struktura, fshehtësia dhe kapaciteti i Fordow japin sinjale të kundërta. Ish-presidenti Obama e përshkroi qartë: “Madhësia dhe konfigurimi i kësaj strukture nuk janë të përputhshme me përdorim civil.”
Sulmet izraelite dhe dështimi për të depërtuar
Në valën më të fundit të sulmeve ajrore në qershor 2025, Izraeli ka goditur disa pjesë të infrastrukturës rreth Fordow-it, por nuk ka mundur të prekë hapësirat nëntokësore.
IAEA ka konfirmuar se strukturat bazë të pasurimit nuk janë dëmtuar, duke ngritur pyetjen thelbësore: çfarë duhet për ta ndalur Fordow-in?
GBU-57 – super bomba që mund të bëjë të pamundurën
E vetmja armë në botë që mund të depërtojë në Fordow është GBU-57 Massive Ordnance Penetrator (MOP) – një bombë bunker-buster që peshon 13.6 tonë, me gjatësi 6 metra dhe kapacitet për të shpërthyer 200 feet (61 metra) beton të përforcuar.
Bomba është projektuar për të depërtuar thellë në tokë dhe për të shpërthyer vetëm pasi të arrijë objektivin, me fuqi të tillë që mund të shkatërrojë struktura të blinduara. MOP nuk është bërthamore, por mund të shkaktojë çlirimin e materialeve radioaktive nëse godet një objekt me uranium të pasuruar.
Vetëm B-2 Spirit mund ta lëshojë
Problemi më i madh për përdorimin e GBU-57 është platforma e saj: mund të transportohet dhe të lëshohet vetëm nga bombarduesi amerikan B-2 Spirit, një avion stealth me rreze veprimi ndërkontinentale, i cili është nën kontroll të drejtpërdrejtë të Forcave Ajrore Amerikane.
Sipas burimeve ushtarake, B-2 mund të mbajë deri në dy MOP në një mision, por për të shkatërruar Fordow-in kërkohen goditje të përsëritura në të njëjtën pikë, një metodë që Pentagon e përshkruan si “çekiçi mbi gozhdë”.
Vetëm SHBA ka kapacitetin logjistik dhe strategjik për të ndërmarrë një operacion të tillë. Asnjë tjetër shtet – përfshirë Izraelin – nuk ka mundësi të përdorë MOP.
Çmimi diplomatik i përdorimit të MOP
Ndërhyrja me GBU-57 do të përbënte një akt agresioni të drejtpërdrejtë që do të sillte reagime ndërkombëtare dhe potencialisht do të përshkallëzonte një konflikt të hapur në Lindjen e Mesme. Sipas The New York Times, Trump e shihte GBU-57 si një kartë presioni, jo si armë për përdorim të menjëhershëm.
Megjithatë, fakti që B-2 kanë zbarkuar kohët e fundit në bazën amerikane në Diego Garcia, një pozicion strategjik afër Lindjes së Mesme, është parë si sinjal përgatitor. Lëvizja u pasua nga një rotacion me bombardues B-52 – më të zakonshëm, por që nuk mund të mbajnë GBU-57.
Përfundim: Një përplasje në horizont?
Fordow mbetet objektivi më i vështirë ushtarak në Iran dhe simbol i një lufte të padeklaruar teknologjike mes Perëndimit dhe Teheranit. Derisa nuk arrihet një marrëveshje e re bërthamore, Fordow është thika mbi tavolinë – një objektiv që kërkon vetëm një bombë për t’u shkatërruar, por një vendim me pasoja të pallogaritshme për ta përdorur.
