Për shumë vite na është treguar historia klasike: miliona spermatozoidë garojnë drejt vezës, dhe vetëm më i shpejti arrin të fitojë “çmimin” e madh, fekondimin. Por shkenca moderne po zbulon një të vërtetë krejt tjetër, shumë më komplekse dhe po aq intriguese. Nuk është vetëm shpejtësia që vendos. Në fakt, vendimmarrëse është vetë veza.
“Vezë aktive, jo pasive”
Hulumtimet e fundit kanë treguar se veza nuk është thjesht një objekt pasiv që pret të gjendet nga spermatozoidët. Ajo është një aktore aktive, që ka fuqinë dhe rolin kryesor në procesin e fekondimit. Në vend që të pranojë thjesht më të shpejtin, veza “zgjedh” spermatozoidin më të përshtatshëm, pra ai që përputhet më mirë kimikisht me të.
Një nga zbulimet më të habitshme në biologjinë riprodhuese është fakti se veza lëshon sinjale kimike, të cilat drejtojnë spermatozoidët dhe përcaktojnë cilët prej tyre kanë mundësi reale të depërtojnë. Ky komunikim biokimik funksionon si një ftesë e koduar: vetëm spermatozoidët që përputhen me kriteret e saj lejohen të afrohen.
“Kimia e tërheqjes”
Në vend që të jetë një garë thjesht fizike, fekondimi është një proces i bazuar mbi përputhjen. Sinjalet e vezës tërheqin vetëm spermatozoidët që kanë cilësitë molekulare të duhura. Ky seleksionim i imët është thelbësor për krijimin e një embrioni të shëndetshëm.
“Mbyllja e derës”
Momenti vendimtar ndodh kur një spermatozoid arrin të depërtojë në vezë. Në atë çast, veza nis një reagim kimik që mbyll “derën”, duke mos lejuar asnjë tjetër të hyjë. Ky mekanizëm parandalon fekondimin nga më shumë se një spermatozoid, i cili do të sillte pasoja të rënda gjenetike.
Pas bashkimit të materialit gjenetik, krijohet zigota, qeliza e parë që nis ndarjen dhe zhvillimin e saj drejt një organizmi të ri. Pa zgjedhjen aktive të vezës, ky proces nuk do të kishte as sigurinë, as harmoninë që i nevojitet për një shtatzëni të shëndetshme.
