Me interesin ndërkombëtar të përqendruar në programin bërthamor të Iranit, mes frikës se pasurimi i uraniumit mund të arrijë nivele të afta për të krijuar armë bërthamore, analistët i thonë gazetës New York Times se “Izraeli ka edhe arsenalin e vet sekret bërthamor”.
Izraeli, sipas raportit të New York Times , menjëherë pas themelimit të tij në vitin 1948, filloi të planifikonte zhvillimin e një programi bërthamor për të siguruar mbijetesën e tij.
“Izraelitët as nuk do ta konfirmojnë dhe as nuk do ta mohojnë arsenalin e tyre bërthamor”, tha për NYT Alexander K. Bolfras, një ekspert i sigurisë bërthamore në Institutin Ndërkombëtar për Studime Strategjike në Londër.
Megjithatë, ka pasur deklarata se ky nuk është vendi i parë që “importon” armë bërthamore në Lindjen e Mesme.
“Ky formulim qëllimisht i paqartë përbën atë që z. Bolfrass e quajti një errësim në lidhje me një program të armëve bërthamore të përcaktuar qartë.”
Sa i madh është arsenali bërthamor i Izraelit?
Izraeli vlerësohet të ketë të paktën 90 koka bërthamore dhe materialin e zbërthyeshëm për të prodhuar qindra të tjera, sipas Qendrës për Kontrollin dhe Mospërhapjen e Armëve dhe Iniciativës për Kërcënimin Bërthamor. Këto koka bërthamore mund të lëshohen nga avionë luftarakë, nëndetëse ose lëshues raketash balistike me bazë në tokë, kanë thënë analistët.
Vlen të përmendet se, sipas Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike (IAEA), 30 vende janë të afta të zhvillojnë armë bërthamore, por vetëm nëntë prej tyre dihet se i posedojnë ato.
Sipas Fushatës Ndërkombëtare për Heqjen e Armëve Bërthamore, Izraeli ka arsenalin e dytë më të vogël midis nëntë vendeve, përpara Koresë së Veriut.
Në të njëjtën kohë, është një nga pesë vendet, së bashku me Indinë, Pakistanin, Korenë e Veriut dhe Sudanin e Jugut, që nuk e ka nënshkruar Traktatin e OKB-së për Mospërhapjen e Armëve Bërthamore. Kjo është një marrëveshje që hyri në fuqi në vitin 1970, që synonte të angazhonte qeveritë për të promovuar përdorimet paqësore të energjisë bërthamore dhe për të parandaluar përhapjen e armëve bërthamore.
Sa kohë ka Izraeli që ka armë bërthamore?
Siç shpjegon New York Times, duke cituar të dhëna historike, udhëheqësit izraelitë pas themelimit të shtetit në vitin 1948 ishin të vendosur të ndërtonin një arsenal bërthamor për të siguruar mbijetesën e vendit.
Komisioni Izraelit i Energjisë Atomike u themelua në vitin 1952 dhe kryetari i tij i parë, Ernst David Bergman, deklaroi se një bombë bërthamore do të siguronte “që ne kurrë më nuk do të çohemi si qengja në thertore”, sipas Bibliotekës Virtuale Hebraike.
Izraeli filloi ndërtimin e një impianti për zhvillimin e armëve bërthamore në vitin 1958, pranë qytetit të Dimonës, në Izraelin jugor. Një raport i inteligjencës amerikane i deklasifikuar së fundmi nga dhjetori i vitit 1960, nga Komiteti i Përbashkët i Inteligjencës së Energjisë Atomike, deklaroi se projekti i Dimonës përfshinte një impiant përpunimi për të prodhuar plutonium. Raporti arriti në përfundimin se projekti lidhej me armët bërthamore.
Në vitin 1967, sipas Shoqatës së Kontrollit të Armëve, u pretendua se ajo kishte zhvilluar fshehurazi aftësinë për të prodhuar eksplozivë bërthamorë. Deri në vitin 1973, Shtetet e Bashkuara ishin “të bindura se Izraeli zotëronte armë bërthamore”, siç zbuloi më vonë Federata e Shkencëtarëve Amerikanë.
“Ekziston një ndjenjë përgjegjësie se siguria e Izraelit i takon Izraelit dhe do të bëjë gjithçka që është e nevojshme për ta siguruar këtë”, tha Bolfras për NYT. /
