Pasi kaloi gati dy javë në një bunker sekret diku në Iran gjatë luftës së vendit të tij me Izraelin, udhëheqësi suprem, Ajatollah Ali Khamenei, 86 vjeç, mund të dëshirojë të shfrytëzojë mundësinë e armëpushimit për të dalë jashtë. Ai besohet se është i izoluar, pa asnjë kontakt, nga frika se mos vritet nga Izraeli. Edhe zyrtarët e lartë të qeverisë me sa duket nuk kanë pasur kontakt me të.
Do të ishte mirë që ai të ishte i kujdesshëm, pavarësisht armëpushimit që ndërmjetësuan Presidenti i SHBA-së Donald Trump dhe Emiri i Katarit. Edhe pse thuhet se Presidenti Trump i tha Izraelit të mos e vriste udhëheqësin suprem të Iranit, kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu nuk e përjashtoi këtë mundësi.
Nëse ai del nga vendi i fshehjes, ai do të shohë një peizazh vdekjeje dhe shkatërrimi. Pa dyshim, ai do të shfaqet edhe në televizionin shtetëror duke shpallur fitoren në konflikt. Ai do të komplotojë për të rivendosur imazhin e tij. Por ai do të përballet me realitete të reja madje edhe me një epokë të re. Gjatë luftës, Izraeli shpejt mori kontrollin e pjesës më të madhe të hapësirës ajrore të Iranit dhe sulmoi infrastrukturën e tij ushtarake. Komandantët më të lartë të Gardës Revolucionare dhe të ushtrisë u vranë shpejt.
Shkalla e dëmit ndaj ushtrisë është ende e paqartë dhe e diskutueshme, por bombardimet e përsëritura të bazave dhe instalimeve të ushtrisë dhe Gardës Revolucionare sugjerojnë një degradim të konsiderueshëm të fuqisë ushtarake të Iranit. Militarizimi kishte konsumuar prej kohësh një sasi të madhe të burimeve të vendit.
Objektet e njohura bërthamore të Iranit, të cilat i sollën vendit gati dy dekada sanksione amerikane dhe ndërkombëtare, me një kosto të vlerësuar prej qindra miliarda dollarësh, tani janë dëmtuar nga sulmet ajrore, megjithëse shkalla e plotë e kësaj ka qenë e vështirë të vlerësohet. Për çfarë u bë e gjitha kjo, pyesin shumë njerëz.
Një numër i madh iranianësh do ta konsiderojnë vetëm Ajatollah Khamenein, i cili u bë udhëheqës për herë të parë në vitin 1989, përgjegjës për vendosjen e Iranit në një kurs përplasjeje me Izraelin dhe SHBA-në, gjë që në fund të fundit i solli shkatërrim të konsiderueshëm vendit dhe popullit të tij.
Gjatë dy javëve të fundit, shumë iranianë u përballën me ndjenja kontradiktore të nevojës për të mbrojtur vendin e tyre kundrejt urrejtjes së tyre të thellë ndaj regjimit. Ata u mblodhën për vendin, jo duke dalë hapur për të mbrojtur regjimin, por për t’u kujdesur për njëri-tjetrin. Ka pasur raportime për solidaritet dhe afërsi të gjerë.
Njerëzit në qytete dhe fshatra jashtë zonave urbane hapën dyert për ata që kishin ikur nga bombardimet në qytetet e tyre, dyqanxhinjtë u kushtonin më pak mallrave bazë, fqinjët trokitën në dyert e njëri-tjetrit për të pyetur nëse kishin nevojë për ndonjë gjë.
Por, shumë njerëz ishin gjithashtu të vetëdijshëm se Izraeli ndoshta po kërkonte një ndryshim regjimi në Iran. Një ndryshim regjimi është ajo që dëshirojnë shumë iranianë. Megjithatë, ata mund të vendosin vijën e kufizimit në një ndryshim regjimi të projektuar dhe të imponuar nga fuqitë e huaja.
Në gati 40 vitet e sundimit të tij, Ajatollah Khamenei, një nga autokratët më jetëgjatë në botë, ka shkatërruar çdo opozitë në vend. Udhëheqësit politikë të opozitës janë ose në burg ose janë larguar nga vendi. Jashtë vendit, figurat e opozitës nuk kanë qenë në gjendje të formulojnë një qëndrim që bashkon opozitën ndaj regjimit.
Ato kanë qenë të paefektshme në krijimin e çdo lloj organizate të aftë për të marrë kontrollin brenda vendit nëse lind mundësia. Dhe gjatë dy javëve të luftës, kur rënia e regjimit mund të kishte qenë një mundësi, nëse lufta do të vazhdonte pa pushim, shumë besonin se skenari i mundshëm për të nesërmen nuk ishte marrja e kontrollit nga opozita, por zhytja e vendit në kaos dhe mungesë ligji.
Iranianët tani kanë frikë nga masa të mëtejshme të regjimit. Të paktën gjashtë persona janë ekzekutuar në dy javët e fundit që nga fillimi i luftës me Izraelin me akuzën e spiunazhit për Izraelin. Autoritetet thonë se kanë arrestuar rreth 700 persona me këtë akuzë. Një grua iraniane i tha BBC Persian se ajo që i frikësohet më shumë sesa vdekjes dhe shkatërrimit të luftës është një regjim i plagosur dhe i poshtëruar që e kthen zemërimin e tij kundër popullit të vet.
Edhe pse objektet bërthamore të Iranit pothuajse me siguri janë shkatërruar dhe ndoshta janë bërë të padobishme gjatë bombardimeve nga Izraeli dhe SHBA-të, Irani tha se i kishte zhvendosur rezervat e tij të uraniumit të pasuruar në një vend të sigurt dhe sekret.
Sipas ekspertëve, ky rezervë prej 60% uraniumi, nëse pasurohet në 90%, që është një hap relativisht i lehtë, është e mjaftueshme për rreth nëntë bomba. Pak para se të fillonte lufta, Irani njoftoi se kishte ndërtuar një tjetër strukturë të re sekrete për pasurim, e cila do të vihej në punë së shpejti.
Parlamenti iranian ka votuar për të reduktuar ndjeshëm bashkëpunimin e tij me mbikëqyrësin atomik të OKB-së, Agjencinë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike (IAEA). Kjo ende kërkon miratim, por nëse miratohet, Irani do të jetë një hap larg daljes nga Traktati i Mospërhapjes Bërthamore, NPT – ndërsa përfaqësuesit e linjës së ashpër që mbështesin udhëheqësin suprem shtyjnë Iranin për të ndërtuar një bombë.
Ajatollah Khamenei tani mund të jetë i sigurt se regjimi i tij ka mbijetuar, me të drejtë. Por në moshën 86 vjeç dhe i sëmurë, ai e di gjithashtu se ditët e tij mund të jenë të numëruara dhe mund të dëshirojë të sigurojë vazhdimësinë e regjimit me një tranzicion të rregullt të pushtetit te një klerik tjetër i lartë apo edhe te një këshill udhëheqësish. Sidoqoftë, komandantët e mbetur të Gardës Revolucionare, të cilët kanë qenë besnikë ndaj udhëheqësit suprem, mund të kërkojnë të ushtrojnë pushtet nga prapaskena.
