“Jemi në vitin 1938 dhe Irani është Gjermania… Populli hebre nuk do të lejojë një Holokaust të dytë.” Kryeministri i Izraelit, Benjamin Netanyahu, ka përsëritur slogane të tilla për dekada me radhë, duke kërkuar veprim kundër kërcënimit më të madh për shtetin hebre – një Iran me armë bërthamore. Ai ia ka përcjellë këtë mesazh presidentëve të njëpasnjëshëm amerikanë. Madje në OKB ka shfaqur një karikaturë bombe. Në shumë ceremoni përkujtimore të Holokaustit, ai e ka krahasuar ambicien bërthamore të Iranit me “zgjidhjen përfundimtare” të ditëve tona.
Netanyahu ka folur pa pushim për kërcënimin iranian, por dëgjuesit e tij nuk janë bindur. E kanë konsideruar si alarmist, që çdo vit parashikonte një kërcënim që nuk realizohej – Irani ende nuk ka ndërtuar armë bërthamore. Kritikët e tij në vend e tallnin si një frikacak që nuk do guxonte kurrë të sulmonte objektet bërthamore të Iranit, ndryshe nga paraardhësit e tij që kishin urdhëruar bombardimin e reaktorëve në Irak dhe Siri.
Gjithçka ndryshoi të premten, më 13 qershor.
Rreth orës 3 të mëngjesit, izraelitët u zgjuan nga një alarm urgjent nga Komanda e Mbrojtjes Civile, që urdhëronte të qëndronin pranë dhomave të sigurta apo strehave antiajrore. Më pas erdhi një njoftim zyrtar: Izraeli kishte sulmuar objektet bërthamore dhe mbrojtjen ajrore të Iranit, si dhe kishte vrarë pjesën më të lartë të komandës ushtarake dhe shkencëtarët bërthamorë iranianë. Kur erdhi nata, një breshëri raketash iraniane goditi Tel Avivin dhe rrethinat e tij. Që atëherë, shkëmbimet e bombave, dronëve dhe raketave kanë vazhduar, duke shkaktuar mbi 260 viktima civile në Iran dhe 24 në Izrael, si dhe dëme të mëdha materiale.
Për Netanyahun dhe ndjekësit e tij, data 13 qershor është momenti i shfajësimit të madh. Një mundësi për të rishkruar trashëgiminë e tij, të dëmtuar rëndë nga dështimi për të parandaluar tragjedinë e 7 tetorit 2023, kur Hamasi sulmoi Izraelin, vrau rreth 1,200 persona dhe mori 250 pengje në Gaza, duke ndezur një luftë shkatërrimtare që vazhdon ende. Kryeministri injoroi paralajmërimet për luftë të afërt, ndërsa promovonte politika autokratike, më pas fajësoi shërbimet e sigurisë dhe përhapi teori konspirative që vetëm mbështetësit më fanatikë i besonin.
Lufta pasuese në Gaza nuk e ndihmoi shumë imazhin e tij si lider. Edhe pasi Izraeli vrau mbi 55,000 palestinezë, nuk arriti “fitoren përfundimtare” që kishte premtuar. Hamasi, ndonëse i dobësuar, është ende në pushtet, dhe 53 pengje izraelite – 20 prej të cilëve besohet të jenë gjallë – vazhdojnë të mbahen robër. Për shumë njerëz në botë, emri i Netanyahut është bërë sinonim i masakrave. Edhe në Izrael, ndjenja anti-luftë filloi të rritej pasi ai theu një armëpushim të brishtë më 18 mars.
Por sulmi ndaj Iranit është ndryshe – gati i mbështetur gjerësisht në Izrael. Një sondazh nga Instituti i Demokracisë në Izrael, publikuar të enjten, tregoi se 82% e hebrenjve – përfshirë 57% të vetëshpallur si të majtë – mbështesin sulmin ndaj Iranit. Ndërsa vetëm 11% e arabëve e mbështesin dhe 65% janë kundër.
Për izraelitët, Irani është armiku më i rrezikshëm. Që nga revolucioni i vitit 1979, ai ka propaganduar shkatërrimin e “regjimit sionist”. Gjatë viteve, ka ndërtuar dhe furnizuar me armë një “unazë zjarri” përreth Izraelit, me Hezbollahun në Liban në qendër të saj. Kohët e fundit, Irani dhe aleatët e tij kishin menduar një plan për të shkatërruar Izraelin përmes një pushtimi tokësor dhe sulmesh precize me raketa. Por më 7 tetor, Hamasi veproi vetëm, duke i dhënë Izraelit një mundësi të rigruponte dhe të godiste armiqtë një nga një.
Në vjeshtën e kaluar, “unaza e zjarrit” u shemb. Izraeli mposhti Hezbollahun dhe vrau liderin e tij, Sayyed Hassan Nasrallah, eliminoi mbrojtjen ajrore të Iranit dhe pa regjimin e Assadit në Siri – aleatin më të vjetër të Iranit – të shembej brenda natës. Qielli i Teheranit ishte tashmë i hapur për avionët izraelitë, ashtu si Gaza, dhe thirrjet për të realizuar misionin e tij jetësor u rritën – përfshirë nga ish-kryeministri Naftali Bennett, rivali i tij i mundshëm në zgjedhjet e ardhshme.
Përtej avantazhit ushtarak, pika e kthesës në planet e luftës të Izraelit ishte rikthimi i Donald Trump në Shtëpinë e Bardhë. Netanyahu besonte se mund të siguronte një “dritë jeshile” të paprecedentë për të sulmuar impiantet bërthamore dhe raketat iraniane. Ushtria izraelite hezitonte të vepronte pa miratimin e SHBA, i cili nuk kishte ardhur kurrë më parë.
Me Trumpin përsëri në detyrë, Netanyahu kapërceu dyshimet. Amerikanët ishin të vetëdijshëm për përgatitjet e luftës. Por Trump e zhgënjeu: ai preferoi të negociojë një marrëveshje të re bërthamore me Iranin, shtatë vjet pasi kishte braktisur marrëveshjen e Obamës nën trysninë e vetë Netanyahut. Kryeministri izraelit e shtyu operacionin, për ta nisur atë vetëm kur afati 60-ditor i Trump për Teheranin skadoi. Nga këndvështrimi i Netanyahut, edhe një mbështetje e vakët nga Trump është arritja më e madhe diplomatike në karrierën e tij.
Për shumë izraelitë, sulmi i suksesshëm kujtoi fitoren më të madhe ushtarake të Izraelit: luftën gjashtë-ditore të vitit 1967. Analistët amerikanë nxituan të shpallin Izraelin si fuqinë e re rajonale. Edhe pse miliona qytetarë vraponin drejt strehave çdo ditë, Netanyahu dhe udhëheqja e ushtrisë dukeshin plot entuziazëm, të vendosur për të fshirë turpin e 7 tetorit dhe batakun e Gazës. Ata ngritën pritshmëritë për një ndërhyrje të drejtpërdrejtë të SHBA – të nevojshme për të shkatërruar impiantin nëntokësor bërthamor të Iranit – si dhe për ndërrimin e regjimit në Teheran, madje duke kërcënuar me vrasjen e liderit suprem, Ayatollah Ali Khamenei.
Por Netanyahu – që u rekrutua në forcat speciale të IDF menjëherë pas luftës së ’67 – duhej ta kishte mësuar mësimin tragjik: mburrja çon në vetëkënaqësi, e vetëkënaqësia në katastrofë – siç ndodhi në vitin 1973 kur Egjipti dhe Siria kundërsulmuan. Manovrat brilante taktike nuk garantojnë fitoren; ato shpesh kthehen në luftëra të zgjatura dhe të paqarta. Ende nuk është e qartë nëse Izraeli e ka penguar vërtet programin bërthamor të Iranit, por është e sigurt që një “luftë qytetesh” mes Teheranit dhe Tel Avivit do të jetë shkatërruese.
Ditët e para të fushatës iraniane i dhanë Netanyahut një pushim nga problemet politike. Gjykimi për korrupsion, ku po merret në pyetje, u shty. Opozita përshëndeti vendimin për të sulmuar Iranin. Dhe pamjet e 7 tetorit apo historitë për pengjet, që rikujtonin dështimet e tij, u zhdukën nga ekranet në orarin kryesor.
Megjithatë, si zakonisht, Netanyahu nuk tregon asnjë interes për pajtim me kundërshtarët e tij – qoftë të vërtetë apo të imagjinuar. Përkundrazi, ai duket se po përpiqet të përdorë imazhin e tij si “hero i luftës” për të përshpejtuar kthimin e Izraelit në një autokraci teokratike – një version hebraisht-folës i vetë Iranit. Kritikët e tij nuk u habitën kur ai, duke vizituar një spital të bombarduar në Beersheba, foli për “çmimin” që po paguante familja e tij – vonesën e dasmës së djalit të vogël. Për ta, kjo ishte një tjetër shembull i shkëputjes së tij të plotë nga realiteti i njerëzve të zakonshëm.
Ata e konsiderojnë sulmin ndaj Iranit si politikisht të motivuar dhe të papërgjegjshëm. Por janë pakicë, sipas një sondazhi të Channel 13 të mërkurën, ku 64% besojnë se Netanyahu sinqerisht dëshiron të çarmatosë Iranin nga armët bërthamore, ndërsa vetëm 28% e lidhin vendimin me interesa politike. Megjithatë, mbështetja për shkatërrimin e impianteve të Natanz dhe Fordow, madje edhe për rrëzimin e regjimit iranian, nuk është përkthyer në rritje të mbështetjes për koalicionin aktual, që mbetet jo popullor.
Shfajësimi i vërtetë i Netanyahut, mesa duket, kërkon shumë më tepër se bombardime mbi Iranin./ The Guardian
