Kenneth Waltz konsiderohet një teoricien kryesor i strategjive bërthamore dhe në një ese të vitit 2012 për Foreign Affairs, ai shkroi për programin bërthamor iranian se ai duhet të mundësohet në mënyrë që të arrihet një ekuilibër me Izraelin në Lindjen e Mesme.
Programi bërthamor iranian ka pushtuar vëmendjen e ekspertëve kryesorë në fushën e sigurisë ndërkombëtare që nga mesi i viteve 1990, me qëndrimin e unifikuar të shumicës së teoricienëve perëndimorë më afër pozicionit izraelit.
Megjithatë, publiku profesional dhe shkencor e priti me mosbesim esenë e politologut amerikan Kenneth Waltz, me titull “Pse Irani duhet ta ketë bombën”.
Eseja u botua në vitin 2012 gjatë periudhës së krijimit të një koalicioni të gjerë për vendosjen e sanksioneve të naftës ndaj Iranit, me synimin për të frenuar programin e tij bërthamor.
Në atë kohë, Waltz-i prezantoi një tezë krejtësisht të kundërt me qëndrimin e përgjithshëm, përkatësisht se Iranit duhet t’i lejohet të fitojë teknologjinë e armëve bërthamore, e cila do të mundësonte një ekuilibër të fuqive në rajon.
“Shumica e komentuesve dhe politikëbërësve amerikanë, evropianë dhe izraelitë paralajmërojnë se një Iran i armatosur me armë bërthamore do të ishte rezultati më i keq i mundshëm i krizës aktuale. Në fakt, ndoshta do të ishte rezultati më i mirë i mundshëm dhe ai që ka më shumë gjasa për të rivendosur stabilitetin në Lindjen e Mesme”, shkroi Waltz.
Sipas tij, fakti që Izraeli ka një monopol bërthamor absolut është në fakt një burim i përhershëm konflikti në të cilin Izraeli i pengon shtetet arabe të bëhen fuqi bërthamore.
“Diplomacia dhe sanksionet e ashpra mund ta bindin Iranin të braktisë zhvillimin e armëve bërthamore. Megjithatë, kjo nuk ka gjasa. Historia tregon se është e vështirë të shkëpusësh një vend që vendos të marrë armë bërthamore. Sanksionet ekonomike rrallë shkatërrojnë një program bërthamor. Nëse Irani beson se armët bërthamore janë thelbësore për sigurinë e tij, sanksionet nuk kanë gjasa ta ndikojnë atë; përkundrazi, ato mund ta inkurajojnë atë të lëvizë më shumë.”
Armët bërthamore si një garantues i paqes
Teza bazë e Kenneth Waltz për stabilitetin rajonal midis Iranit dhe Izraelit është se “historia tregon se fuqitë e mëdha kanë mësuar gjithmonë të jetojnë me fuqitë e reja bërthamore në fund”.
“Izraeli ka pasur një monopol bërthamor në Lindjen e Mesme për dekada, gjë që ka çuar në destabilitet. Shkaku kryesor i krizës nuk është dëshira e Iranit për armë, por dominimi bërthamor i Izraelit,” shkroi Waltz.
Edhe pse drejtuesit kryesorë të Iranit janë shpesh të prirur ndaj retorikës agresive, Waltz argumentoi se pretendimet se Irani do të përdorte armë bërthamore janë të pabaza sepse ato do të provokonin një përgjigje totale dhe do të shkatërronin regjimin iranian.
Disa kanë frikë se një Iran bërthamor do të inkurajonte mbështetjen për terrorizmin. Megjithatë, historia tregon se fuqitë bërthamore bëhen më të kujdesshme, jo më agresive. Shembuj: Kina pas vitit 1964, India dhe Pakistani pasi u bënë fuqi bërthamore.
Teksti i Waltz-it, megjithëse i botuar 13 vjet më parë, ende pasqyron sfidat themelore në pranimin ose mohimin e programit bërthamor të Iranit. Në vend të përfundimit, Waltz deklaroi se sanksionet dëmtojnë vetëm “iranianët e zakonshëm dhe nuk kanë asnjë efekt”, ndërsa shtoi se bota mund të jetojë me një Iran bërthamor.
