Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Mark Rutte u ka kërkuar privatisht liderëve të BE-së që të rrisin angazhimin me Presidentin Rexhep Tajip Erdogan pas vitesh marrëdhëniesh të tensionuara, sipas zyrtarëve të informuar për komentet e tij.
Ai vjen ndërsa Brukseli eksploron mënyra për të rritur bashkëpunimin me Turqinë dhe fqinjët e tjerë jo-BE, si pjesë e një rritjeje masive të aftësive të mbrojtjes evropiane.
Kërcënimet e Trump për të tërhequr garancitë e sigurisë amerikane ndaj aleatëve evropianë të NATO-s dhe masa e tij për të rifilluar lidhjet me Rusinë dhe për të ndërprerë mbështetjen për Ukrainën, kanë frikësuar kryeqytetet e BE-së. Përveç nxitimit për të rritur shpenzimet e mbrojtjes, disa kryeqytete të BE-së kanë mbrojtur punën në një “koalicion të vullnetarëve” me vendet jo anëtare të BE-së si Norvegjia dhe Britania e Madhe.
Ministri i Jashtëm i Turqisë Hakan Fidan mori pjesë në një mbledhje të fuqive kryesore ushtarake të Evropës në Londër në fillim të këtij muaji për të diskutuar mbështetjen për Ukrainën dhe çështjet më të gjera të mbrojtjes.
Kjo pasoi një lutje nga Rutte në një drekë private me krerët e BE më parë në shkurt, ku ai ngriti rëndësinë e rritjes së bashkëpunimit me Turqinë dhe u kërkoi të pranishmëve të angazhohen me Ankaranë për ta bërë atë të funksionojë, sipas tre personave të informuar mbi diskutimin.
Një zëdhënës i Rutte, një ish-kryeministër holandez i cili herë pas here u përplas ashpër me Erdoganin gjatë kohës së tij në detyrë, nuk pranoi të komentojë. Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s i tha Parlamentit Evropian në janar se përfshirja e aleatëve jo-BE në përpjekjet industriale të mbrojtjes së BE-së është jetike, besoj, për sigurinë e Evropës.
“Gjërat ndryshojnë. Në një moment të caktuar duhet të vendosni se kë do të dëshironit në ekipin tuaj, pavarësisht nga çdo problem që mund të keni. Por ata gjithashtu duhet të zgjidhin paqartësitë e tyre mbi Rusinë”, tha një zyrtar i lartë i BE-së në lidhje me marrëdhëniet me Turqinë.
Turqia nuk i është bashkuar BE-së dhe aleatëve të tjerë perëndimorë në vendosjen e sanksioneve të drejtpërdrejta ndaj Moskës në përgjigje të pushtimit të saj në shkallë të plotë të Ukrainës dhe ka mbajtur lidhje të forta ekonomike dhe energjetike me Rusinë. Athina ka vënë në dukje mungesën e pjesëmarrjes së Turqisë në regjimin e sanksioneve.
Ndërsa përfshirja e drejtpërdrejtë e BE-së në çështjet e mbrojtjes dhe sigurisë është e kufizuar në fusha të tilla si lëvizshmëria ushtarake dhe disa misione paqeruajtëse dhe monitoruese, blloku ka leva të rëndësishme financiare për të formësuar bashkëpunimin e industrisë së mbrojtjes.
Industria e rëndësishme e armëve të Turqisë është një element në një grindje më të gjerë midis vendeve anëtare nëse kompanitë e mbrojtjes së vendeve të treta duhet të përfitojnë nga nismat e BE-së për të rritur shpenzimet e armëve. Shtytja për të rritur angazhimin me Ankaranë synon gjithashtu lidhjet dypalëshe me kryeqytetet e BE, thanë zyrtarët.
Turqia është teknikisht një kandidate për anëtarësim në BE, por procesi ka qenë prej kohësh në gjendje të keqe. Blloku pezulloi kanale të ndryshme dialogu – duke përfshirë në lidhje me sigurinë dhe mbrojtjen – pjesërisht për shkak të rritjes së tensioneve me Greqinë.
Një diplomat grek tha se Athina mbeti “e kujdesshme dhe jo dogmatike” për rritjen e bashkëpunimit të mbrojtjes me Ankaranë.
“Turqia duhet të jetë konstruktive në trajtimin e çështjeve të pazgjidhura me vendet anëtare”, shtoi ai, duke iu referuar Greqisë dhe Qipros.
Shteti anëtar i BE-së, Qipro, i cili është ndarë që nga viti 1974 kur Turqia pushtoi veriun e saj në përgjigje të një grushti shteti të frymëzuar nga Athina që synonte të bashkonte ishullin me Greqinë, është një nga pengesat më të mëdha për thellimin e lidhjeve. Zyrtarët turq ankohen se situata mbi ishullin me pak më shumë se 1 milion njerëz ka penguar nismat për të zgjeruar bashkëpunimin mbi çështjet e sigurisë evropiane.
Ardhja e Trump ka ndryshuar perspektivat, thanë shumë diplomatë për Financial Times.
“Aktualisht po përcaktojmë rrugën më të mirë të veprimit. Nëse rezulton në një strukturë të re të sigurisë evropiane, ne jemi të përgatitur të bashkëpunojmë”, tha Fidan për FT javën e kaluar kur u pyet për ndikimin e mundshëm të Trump në marrëveshjet e sigurisë së Evropës. “Financial Times”
