Dronët dhe agjentët e Rusisë po kryejnë sulme në të gjitha vendet e NATO-s, dhe Evropa tani po bën atë që do të dukej e çuditshme vetëm pak vite më parë: po planifikon se si të kundërsulmojë.
Idetë variojnë nga operacione të përbashkëta kibernetike sulmuese kundër Rusisë, te atribuimi më i shpejtë dhe më i koordinuar i sulmeve hibride duke e fajësuar menjëherë Moskën, e deri te ushtrime të papritura ushtarake të udhëhequra nga NATO, sipas dy zyrtarëve të lartë të qeverive evropiane dhe tre diplomatëve të BE-së.
Dronët rusë kanë fluturuar pranë Polonisë dhe Rumanisë gjatë javëve dhe muajve të fundit, ndërsa dronë misteriozë kanë shkaktuar kaos në aeroporte dhe baza ushtarake në të gjithë kontinentin. Incidente të tjera përfshijnë bllokim të GPS-it, ndërhyrje nga avionë luftarakë dhe anije detare, si dhe një shpërthim në një linjë hekurudhore kyçe në Poloni që transporton ndihmë ushtarake në Ukrainë.
“Në përgjithësi, Evropa dhe aleanca duhet t’i bëjnë vetes pyetjen se sa gjatë jemi të gatshëm ta tolerojmë këtë lloj lufte hibride… dhe nëse duhet të shqyrtojmë mundësinë të jemi më aktivë në këtë fushë”, tha Sekretari i Shtetit gjerman për Mbrojtjen, Florian Hahn, për Welt TV javën e kaluar.
Sulmet hibride nuk janë një gjë e re. Vitet e fundit, Rusia ka dërguar vrasës për të eliminuar armiq politikë në Mbretërinë e Bashkuar, është akuzuar për hedhjen në erë të depove të armëve në Evropën Qendrore, është përpjekur të destabilizojë BE-në duke financuar parti politike të ekstremit të djathtë, është angazhuar në luftë në rrjete sociale dhe ka tentuar të ndikojë zgjedhjet në vende si Rumania dhe Moldavia.
Megjithatë, shkalla dhe frekuenca e sulmeve aktuale janë të paprecedentë. GLOBSEC, një organizatë kërkimore me seli në Bratislavë, llogarit se ka pasur më shumë se 110 akte sabotimi dhe tentativa sulmesh të kryera në Evropë midis janarit dhe korrikut, kryesisht në Poloni dhe Francë, nga persona me lidhje me Moskën.
“Bota e sotme ofron një hapësirë shumë më të hapur, madje, dikush mund të thotë krijuese, për politikën e jashtme. Ne po e monitorojmë nga afër militarizimin në rritje të Evropës. A është thjesht retorikë, apo është koha që ne të përgjigjemi?”, tha udhëheqësi rus Vladimir Putin.
Rusia mund t’i shohë BE-në dhe NATO-n si rivalë ose madje armiq; muajin e kaluar ish-presidenti rus dhe zëvendëskryetari aktual i Këshillit të Sigurisë në Kremlin, Dmitry Medvedev, tha se SHBA-ja është kundërshtari i tyre. Megjithatë, Evropa nuk dëshiron luftë me një Rusi të armatosur me armë bërthamore dhe për këtë arsye duhet të gjejë një mënyrë për t’iu përgjigjur në një formë që e dekurajon Moskën, pa kaluar ndonjë vijë të kuqe të Kremlinit që mund të çojë në konflikt të hapur.
Kjo nuk do të thotë të fshihemi, sipas Shefit të Mbrojtjes së Suedisë, Gjeneral Michael Claesson.
“Nuk mund ta lejojmë veten të kemi frikë dhe të përfshihemi nga ankthi i tepruar për përshkallëzimin. Duhet të jemi të vendosur”, tha ai në një intervistë.
Deri tani, përgjigjja ka qenë forcimi i mbrojtjes. Pasi dronët luftarakë rusë u rrëzuan mbi Poloni, NATO njoftoi se do të forcojë mbrojtjen ajrore dhe atë kundër dronëve në krahun lindor të aleancës, një thirrje e mbështetur edhe nga BE-ja.
Edhe kjo e irriton Moskën.
“Evropianët duhet të kenë frikë dhe të dridhen si kafshë të heshtura në një tufë që po çohet në thertore. Ata duhet të ndotin veten nga frika, duke ndier fundin e tyre të afërt dhe të dhimbshëm”, tha Medvedev në fillim të tetorit.
Ndërrimi i krahut
Provokimet e shpeshta ruse po ndryshojnë tonin në kryeqytetet evropiane. Pasi vendosi 10,000 trupa javën e kaluar për të mbrojtur infrastrukturën kritike të Polonisë pas sabotimit të një linje hekurudhore që lidh Varshavën me Kievin, kryeministri polak Donald Tusk më 21 nëntor akuzoi Moskën për përfshirje në “terrorizëm shtetëror”.
Pas incidentit, shefja e politikës së jashtme të BE-së, Kaja Kallas, tha se kërcënime të tilla përbëjnë një “rrezik ekstrem” për bllokun, duke argumentuar se duhet të ketë një përgjigje të fortë ndaj sulmeve.
Zbatimi i fjalës
Pavarësisht retorikës gjithnjë e më të ashpër, ajo që do të thotë një reagim më i fuqishëm mbetet ende e paqartë. Një pjesë e kësaj lidhet me ndryshimin mes Moskës dhe Brukselit—ky i fundit vepron më i kufizuar brenda rregullave—sipas Kevin Limonier, profesor dhe zëvendësdrejtor në organizatën kërkimore GEODE me seli në Paris. Deri tani, vende si Gjermania dhe Rumania po forcojnë rregulloret që u mundësojnë autoriteteve të rrëzojnë dronët që fluturojnë mbi aeroporte dhe objekte të ndjeshme ushtarakisht.
Ndërkohë, shërbimet e sigurisë kombëtare mund të veprojnë në zona gri ligjore. Aleatët nga Danimarka deri në Republikën Çeke tashmë lejojnë operacione kibernetike sulmuese. Mbretëria e Bashkuar thuhet se ka hakuar rrjetet e ISIS-it në vitin 2017 për të marrë informacion mbi një program të hershëm të dronëve të këtij grupi terrorist.
Në praktikë, vendet mund të përdorin metoda kibernetike për të synuar sisteme kritike për përpjekjet luftarake të Rusisë, si zona ekonomike Alabuga në Tatarstan të Rusisë lindore-qendrore, ku Moska prodhon dronët Shahed; si dhe objekte energjetike ose trena që transportojnë armë, tha Filip Bryjka, shkencëtar politik dhe ekspert i kërcënimeve hibride në Akademinë Polake të Shkencave.
Evropa gjithashtu duhet të kuptojë se si t’u përgjigjet fushatave të dezinformimit në shkallë të gjerë nga Rusia, përfshirë përpjekjet brenda vendeve të saj.
“Opinioni publik rus… është disi i paarritshëm. Ne duhet të punojmë me aleatë që kanë një kuptim mjaft të detajuar të të menduarit rus, kjo do të thotë se duhet të vendoset bashkëpunim edhe në fushën e luftës së informacionit”, tha një zyrtar i lartë ushtarak.
Megjithatë, çdo masë e re “duhet të mund të mohohet bindshëm”, tha një diplomat i BE-së.
Shfaqje force
NATO, nga ana e saj, është një organizatë mbrojtëse dhe për këtë arsye është e kujdesshme ndaj operacioneve sulmuese.
“Përgjigjet asimetrike janë një pjesë e rëndësishme e diskutimit, por ne nuk do të ndjekim të njëjtat taktika si Rusia”, tha një diplomat i NATO-s.
Në vend të kësaj, aleanca duhet t’i japë përparësi shfaqjeve të forcës që demonstrojnë forcën dhe unitetin, tha Oana Lungescu, ish-zëdhënëse e NATO-s dhe bashkëpunëtore e Institutit Mbretëror të Shërbimeve të Bashkuara në Londër. Në praktikë, kjo do të thotë të njoftohet shpejt nëse Moska qëndron pas një sulmi hibrid dhe të zhvillohen ushtrime ushtarake “pa paralajmërim” në kufirin rus me Lituaninë ose Estoninë.
Ndërkohë, Qendra Evropiane e Ekselencës për Kundërshtimin e Kërcënimeve Hibride në Helsinki, e mbështetur nga NATO, e cila mbledh së bashku zyrtarë aleatë, po “ofron gjithashtu ekspertizë dhe trajnim” dhe po harton politika për t’iu kundërvënë këtyre kërcënimeve, tha Maarten ten Wolde, analist i lartë në këtë organizatë.
