Një paradë ushtarake në Zagreb festoi 30-vjetorin e një fushate të ushtrisë kroate që mori kontrollin e territorit të mbajtur nga serbët etnikë në atë që atëherë ishte një shtet i i ri i pavarur, që po ndahej nga një Jugosllavi në shpërbërje.
Parada ushtarake u zhvillua pothuajse tre dekada pas Operacionit Stuhia, që nisi më 4 gusht 1995.
Tre ditë më vonë, ushtria kroate i kishte dhënë fund Republikës së Krajinës Serbe (RSK), një territor etnik të udhëhequr nga serbët në atë që tani është Kroacia.
Operacioni pati efekte vendimtare strategjike dhe diplomatike në luftërat në ish-Jugosllavi, si në Kroaci ashtu edhe në Bosnjë dhe Hercegovinën fqinje.
Duke marrë kontrollin territorial të Krajinës, Zagrebi ishte në gjendje të deklaronte fundin përfundimtar të luftës së tij për pavarësi kundër një Jugosllavie de facto të dominuar nga serbët, e cila kishte filluar në vitin 1991.
Kundërofensiva e suksesshme kroate në lindje të saj pati gjithashtu një efekt përhapës në Bosnjë, ku forcat serbe të Bosnjës, të sfiduara nga bombardimet e NATO-s, filluan të humbnin terren në disa fronte, derisa u arrit Marrëveshja e Paqes e Dejtonit në nëntor 1995.
Që kur mori kontrollin e plotë të territorit të saj për të pohuar në mënyrë efektive pavarësinë e saj, Kroacia u bë anëtare me të drejta të plota e NATO-s në vitin 2009 dhe e BE-së në vitin 2013.
Igor Tabak, një analist kroat i politikës dhe sigurisë nga instituti OBRIS në Zagreb, tha se festimet e vërteta të fitores ndodhën 30 vjet më parë, por kjo e enjte ishte një mundësi për Kroacinë për të treguar potencialin e saj ushtarak.
Kroacia ka arritur objektivin e saj për të shpenzuar 2% të PBB-së së saj për mbrojtje dhe synon ta rrisë këtë më tej, shtoi Tabak.
“Ka pasur blerje të konsiderueshme (ushtarake) gjatë viteve të fundit. Do të ketë edhe blerje të tjera, kështu që taksapaguesit tanë duhet të shohin se ku po shkon e gjitha kjo dhe ky është një rast i mirë për një shfaqje të tillë”, tha ai.
Parada ushtarake e së enjtes, e para që shënon Operacionin Stuhia pas një dekade, shfaqi tranzicionin e Kroacisë nga sistemet lindore të armëve të trashëguara nga ish-Jugosllavia socialiste në armët perëndimore.
Në vend të MiG 21 sovjetikë, Kroacia tani përdor avionë luftarakë shumëfunksionalë të gjeneratës 4.5 nga Franca. Gjithashtu, ajo do të blejë 50 tanke Leopard 2A8 nga Gjermania.
Tabak vuri në dukje gjithashtu dronët e prodhuar në Kroaci që janë përdorur në Ukrainë, të cilët ai i përshkroi si “lajme të mëdha në bazën tonë industriale të mbrojtjes”.
Kjo vjen në një kohë kur vendet e ish-Jugosllavisë po bëjnë përpjekje të konsiderueshme për të rinovuar dhe përshtatur arsenalet e tyre me standardet e NATO-s.
Përveç Serbisë, këto vende janë kryesisht importuese, pasi industritë e tyre të armëve prodhojnë pothuajse ekskluzivisht armë të vogla.
Hungaria, Bullgaria dhe Rumania janë pajisur gjithashtu me armë në përputhje me standardet e NATO-s.
Për shumicën e serbëve etnikë, Operacioni Stuhia përfaqësonte një fushatë spastrimi etnik, me mijëra serbë të Kroacisë të detyruar të zhvendoseshin në Serbi dhe Bosnje.
Tensionet midis Kroacisë dhe Serbisë vazhdojnë, me rajonin e polarizuar më tej nga lufta e përgjithshme e Rusisë në Ukrainë dhe marrëdhëniet e vazhdueshme miqësore midis Beogradit dhe Moskës.
Serbia nuk është përafruar me sanksionet perëndimore kundër Rusisë, pavarësisht kandidaturës së saj për t’u anëtarësuar në BE, ndërsa Kroacia ka nënshkruar një marrëveshje bashkëpunimi në mbrojtje me Shqipërinë dhe Kosovën në mars.
Sipas Nikola Luniç, një analist i pavarur i sigurisë dhe ushtrisë dhe një ish-oficer ushtarak serb, rajoni rrezikon të hyjë në një garë armatimesh që nuk mund ta përballojë.
“Marrëdhëniet dypalëshe midis Zagrebit dhe Beogradit nuk janë të përzemërta, kështu që kur shohin se po forcojmë ushtrinë tonë, bëjnë të njëjtën gjë”, thotë Luniç.
Ashtu si Kroacia, Serbia ka nënshkruar gjithashtu një marrëveshje me Dassault të Francës për të blerë 12 aeroplanë Rafale me vlerë gati 2 miliardë euro.
Beogradi gjithashtu importon sisteme armësh nga Kina dhe Rusia, ndërkohë që ka edhe prodhimin dhe eksportet e veta të konsiderueshme.
Më 3 shtator, Presidenti serb Aleksandar Vuçiç do të marrë pjesë në paradën e madhe ushtarake të organizuar nga Presidenti kinez Xi Jinping për të shënuar 80-vjetorin e disfatës së Japonisë.
Një tjetër paradë ushtarake është planifikuar në Beograd më 15 shtator.
